Làng nghề mì gạo Hùng Lô trong không khí những ngày cuối năm

Làng cổ Hùng Lô nằm bên bờ sông Lô thơ mộng, cách trung tâm thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ khoảng 5km. Bên cạnh không gian văn hóa mang đậm dấu ấn bản sắc của người Việt cùng những điệu hát Xoan đầy lôi cuốn, ngôi làng tọa lạc nơi đất Tổ này còn sở hữu kỹ thuật làm mì gạo truyền thống mang hương vị đặc trưng. 
Năm 2004, làng cổ Hùng Lô được công nhận là làng nghề truyền thống. Để chủ động trong sản xuất cũng như nâng cao khả năng tiêu thụ sản phẩm, tháng 7/2016, hợp tác xã mỳ gạo Hùng Lô được thành lập, đồng thời quyền thương hiệu cho sản phẩm mì, bún sạch của làng cũng được đăng ký. Hiện nay, trên địa bàn xã Hùng Lô có khoảng 27 hộ gia đình đang phát triển nghề làm mì gạo này. Dịp tết Quý Mão 2023 đến gần, nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm mì gạo tăng cao, làng nghề Hùng Lô vì vậy bận rộn hơn so với ngày thường. 
Tiến độ khẩn trương trong những giáp Tết

Năm năm gắn bó với công việc, cô Hoa - tổ trưởng sản xuất tại HTX Mì gạo Hùng Lô chia sẻ về công việc trong những ngày giáp Tết: “Năm nào cũng thế, đến Tết thì làm không xuể, làm cả ngày lẫn đêm để kịp hàng giao cho khách. Ngày thường, các cô chỉ làm 8 tiếng nhưng tới Tết vì sợ không kịp hàng nên phải làm từ lúc 3 – 4 giờ sáng, trưa nghỉ tầm 1 tiếng, tiếp tục làm tới tối, có hôm 7 giờ tối mới được nghỉ. Bởi lẽ, dịp Tết hay kể cả ngày thường, sản phẩm cũng được xuất đi liên tục, từ Bắc vào Nam, trong nước ra ngoài nước”.

Giáp Tết công việc càng bận rộn hơn, thường ngày làm 10 phần thì gần Tết phải làm 15 – 17 phần mới kịp hàng giao cho khách. Hiện tại vẫn còn rất nhiều đơn chưa làm kịp, chẳng hạn ở Thái Nguyên, Đà Nẵng, Vĩnh Phúc,...đặt đơn nhưng xưởng chưa thể hoàn thành bởi một số lý do. 
Để cho ra lò những sợi mì, sợi bún sạch, đảm bảo hương vị phải trải qua nhiều công đoạn kỹ lưỡng, đòi hỏi sự tỉ mẩn của người công nhân, từ chọn gạo sạch, đến ngâm gạo, xay xát gạo. Các công đoạn sau đó như trộn bột, cắt mì, phơi mì,... cũng phải được thực hiện cẩn thận cho đến bước cuối cùng là đóng gói thành phẩm.

Dù lượng đơn đặt Tết nhiều hơn ngày thường nhưng việc sản xuất vẫn không thể nhanh hơn vì còn phụ thuộc vào các yếu tố nhân lực, thời tiết. 
Phần lớn công nhân làm việc tại xưởng là các cô, các bác đã đứng tuổi. Công việc nhiều nhưng cả xưởng chỉ có khoảng 30 nhân công. “Sáng ra có bảy, tám người đi giũ miến, năm người cắt, cắt xong lại mang đi ủ, đến 1 – 2 giờ sáng người ta đi giũ, phải giũ kịp mới có thể phơi. Tất cả xưởng có 30 người làm nhưng vẫn không xuể vì làm mì, miến phải trải qua nhiều công đoạn”- Cô Hoa chia sẻ. 
Bên cạnh nhân lực, thời tiết cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình sản xuất mì gạo. Khi trời mưa, ẩm ướt thì mì gạo lâu khô hơn, không phơi được tự nhiên mà phải sử dụng công nghệ sấy. Công đoạn phơi sấy mì gạo chỉ từ sáng tới chiều là xong, tuy nhiên, để cho ra một lô sản phẩm thì cần tới ba ngày.
Những thành công đầy ấn tượng
Dù trải qua nhiều năm chuyển đổi, từ thủ công sang sử dụng trang thiết bị máy móc, vươn tới nhiều thị trường mới nhưng hương vị của mì gạo Hùng Lô vẫn được giữ nguyên, không hề thay đổi cho tới nay, thậm chí còn ngon hơn. 
Bởi lẽ, ngày trước khi làm miến, các cụ thái miến bằng tay, sợi thường to và cứng, hiện nay sợi đã nhỏ hơn nhưng vẫn không bị nát nhờ sử dụng máy móc, thiết bị, hơn nữa, khi thưởng thức còn nếm được vị giòn, hơi ngọt.

Việc sử dụng máy móc, công nghệ hiện đại trong sản xuất mì gạo cũng giúp làng nghề Hùng Lô nâng cao tổng sản lượng, đi đôi với chất lượng sản phẩm. Hiện tại, xưởng có thể sản xuất 1.5 – 2 tấn/ngày, giúp gìn giữ, phát triển nghề truyền thống, đồng thời tạo công ăn, việc làm, thu nhập cho người dân tại địa phương.

Hợp tác xã đang tiếp tục nghiên cứu ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại để nâng cao năng suất, chất lượng, hướng mục tiêu đến năm 2025, tổng sản lượng tiêu thụ đạt 1.000 tấn/năm. Đồng thời, hoàn thiện hồ sơ để nâng hạng sao các sản phẩm của cơ sở lên tiêu chuẩn OCOP 5 sao.
Bên cạnh đó, hợp tác xã còn ký kết hợp đồng cung cấp sản phẩm cho các doanh nghiệp, siêu thị lớn trong và ngoài tỉnh như: Công ty Golden scorpio, Công ty TNHH nông nghiệp Phú Nam, siêu thị Vinmart, Big C,… Đối với các tỉnh trong cả nước, hợp tác xã thực hiện liên kết xây dựng đầu mối bán buôn.

Khát vọng vươn ra “biển lớn” 
Trước đây, sản phẩm của hợp tác xã chủ yếu phục vụ thị trường trong nước, tuy nhiên, đến cuối năm 2022 đã phát triển sang các thị trường quốc tế như Nhật Bản, sắp tới sẽ là Nga và một số quốc gia khác trên thế giới. Tuy nhiên, hiện tại quá trình xuất khẩu vẫn đang trong giai đoạn làm việc với các bên đối tác về những vấn đề liên quan đến chính sách, tiêu chuẩn xuất khẩu,...
Một trong số những rào cản của sản phẩm Việt Nam khi xuất khẩu nói chung là vấn đề kiểm định chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuy nhiên, đối với mì gạo Hùng Lô, ngay từ khi sản xuất ra, hợp tác xã đã tự thực hiện các khâu kiểm định để đảm bảo sản phẩm cung cấp ra thị trường đủ an toàn, ổn định và phát triển lâu dài.
Nhờ nỗ lực không ngừng nghỉ và tâm huyết phát huy nghề truyền thống ông cha để lại, hợp tác xã mì gạo Hùng Lô đã có chỗ đứng ổn định trên thị trường, đưa sản phẩm vươn xa, được nhiều người tiêu dùng đón nhận, thậm chí chinh phục cả những thị trường “khó tính” như Nhật Bản, đưa hương vị Việt vươn ra khỏi châu Á, tiến tới tay người tiêu dùng các nước châu Âu, châu Mỹ,...