"Làn sóng" chuyển đổi số và yêu cầu nâng cao năng lực của sinh viên báo chí - truyền thông

Chuyển đổi số là quá trình thay đổi tổng thể và toàn diện của cá nhân, tổ chức về cách sống, cách làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số. Đây là bước phát triển tiếp theo sau tin học hóa, có được nhờ sự tiến bộ vượt bậc của những công nghệ mới và sẽ là sự tác động để con người thay đổi tư duy làm việc. 

Theo Dự thảo Chiến lược về chuyển đổi số Báo chí của Bộ Thông tin và Truyền thông, mục tiêu chung là phát triển báo chí theo hướng đa nền tảng, đa phương tiện, đa dịch vụ; đóng vai trò trụ cột trong định hướng thông tin, định hướng dư luận xã hội. Điều này dẫn đến những yêu cầu mới về trình độ và kỹ năng của sinh viên để đáp ứng nhu cầu thực tế. Những vấn đề này đã được chỉ ra tại Hội thảo Khoa học sinh viên 2023 do Viện Báo chí, Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức vào ngày 21/4/2023. 

Những thách thức của người trẻ

Phát biểu tại Hội thảo Khoa học sinh viên 2023, ông Thái Hữu Lý, Trưởng phòng Phát triển tên miền, Trung tâm Internet Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết chuyển đổi số tuy không thay thế hoàn toàn con người, nhưng chắc chắn sẽ thay thế các công đoạn trong công việc. Chẳng hạn ngày nay, nhiều nền tảng bán hàng online sử dụng chatbot để hỗ trợ khách hàng. Những chatbot này thậm chí có thể trả lời hàng nghìn câu hỏi cùng một lúc, làm công việc chăm sóc khách hàng tiết kiệm thời gian và chi phí hơn nhiều lần so với con người. 

“Lĩnh vực Báo chí - Truyền thông được xem là lĩnh vực sử dụng trí tuệ, sử dụng chất xám của con người, nhưng có những công đoạn vẫn sẽ bị thay thế. Vì vậy, nếu không nắm được và không áp dụng được công nghệ thì chắc chắn sẽ tụt hậu”, ông Thái Hữu Lý khẳng định. 

Ông cũng chia sẻ thêm về khung năng lực số sinh viên, bao gồm: biết cách vận hành các thiết bị, phần mềm, công cụ số; khai thác, phân tích, sử dụng và tổng hợp thông tin. Ngoài ra, khi tham gia trên môi trường internet phải đảm bảo an toàn dữ liệu cá nhân, nắm chắc các văn bản pháp luật như: Luật an ninh mạng, Nghị định 13/2023/NĐ-CP bảo vệ dữ liệu cá nhân, Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội... Người làm báo, với lợi thế về công cụ hỗ trợ để tạo ra sản phẩm, cần nắm bắt những “thời điểm vàng” trong sáng tạo nội dung số. Cuối cùng là tổng hòa các kỹ năng: phân tích, tìm hiểu, đánh giá và sử dụng thông tin có mục đích, đem lại giá trị cho xã hội. 

Là gương mặt sinh viên tiêu biểu của Viện Báo chí, Học viện Báo chí và Tuyên truyền , anh Nguyễn Bá Khải - Uỷ viên Ban Chấp hành Liên chi đoàn Báo chí, Bí thư chi đoàn Truyền thông Đại chúng K39 cũng đã đóng góp nhiều ý kiến hữu ích, trong đó, đề cập đến những vấn đề đặt ra về an toàn trên không gian mạng trong bối cảnh chuyển đổi số. Theo ghi nhận từ Cổng cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam 2022, có hơn 12.935 trường hợp lừa đảo trực tuyến, với hai loại hình chính: lừa đảo đánh cắp thông tin cá nhân và lừa đảo tài chính. Đây là thách thức, không chỉ đặt ra riêng với những người đang làm việc trong lĩnh vực báo chí - truyền thông mà còn với cả những người trẻ, người mới đang học hỏi, tìm hiểu về lĩnh vực này.  

Ngay bản thân mỗi sinh viên báo chí - truyền thông cũng nhận thức được những yêu cầu khắt khe đặt ra trong thời kỳ chuyển đổi. Theo Nguyễn Thục Uyên Nhi, Hoa khôi Tài sắc nữ sinh Báo chí 2023, báo chí trong thời kỳ hội nhập rất cần người đa năng, nhanh nhạy và dễ dàng thích ứng. Hơn nữa, Uyên Nhi cũng cho rằng sinh viên nhóm ngành Báo chí - Truyền thông phải thành thạo ngoại ngữ và tin học để có thể tự tin hơn trong quá trình tác nghiệp.

Hành trang cần thiết cho sinh viên 

Trong phần phát biểu khai mạc Hội thảo, Tiến sĩ Lê Thu Hà - Phó Viện trưởng Viện Báo chí, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, nhận định công cuộc chuyển đổi số diễn ra để phục vụ cho sự phát triển của nhân loại. Như vậy, con người phải là chủ thể, chứ không phải nô lệ của chuyển đổi số. Để làm được điều đó, trước tiên cần thực hiện “chuyển đổi” trong con người: về tư duy, về chiến lược và sự tự chủ trong công nghệ. 

Sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và xu hướng tiêu dùng đã dẫn đến sự cạnh tranh giữa  những phương tiện truyền thông truyền thống với các nền tảng mạng xã hội. Anh Nguyễn Đình Long - sinh viên lớp Báo in K39, Trưởng ban Phóng viên của Đặc san Báo chí trẻ đương nhiệm, cho biết để thành công trong lĩnh vực Báo chí - Truyền thông ngày nay, sinh viên cần tự thích nghi bản thân, trau dồi kỹ năng và không ngừng cập nhật kiến thức về các loại phương tiện báo chí truyền thông hiện đại. Ngoài ra, rèn luyện tư duy sáng tạo cũng hết sức cần thiết để tạo ra những sản phẩm phù hợp xu hướng, độc đáo và thu hút công chúng. 

Chuyển đổi số là “làn sóng” tất yếu của thời đại. Trước áp lực phải đối mặt với sự thay đổi của kỹ thuật, công nghệ lẫn những yêu cầu của thời cuộc, sinh viên ngoài việc nắm chắc những kiến thức nền tảng trong nhà trường, cần nâng cao trau dồi thêm vốn hiểu biết xã hội, biết cách chủ động vận dụng công nghệ tiên tiến trong báo chí - truyền thông để sẵn sàng đối đầu với “làn sóng” chuyển đổi số. Chia sẻ thêm về phương diện này, phóng viên Thạch Thảo cựu sinh viên Báo ảnh K35, từng đạt giải Vàng Truyền thông Châu Á 2022; Giải Nhất Ảnh Báo chí IMMF Hoa Kỳ 2023, nhấn mạnh sinh viên cần nắm chắc kiến thức ngay từ trong nhà trường. “Nền móng vững chắc để thích nghi với chuyển đổi số, với chị chính là tư tưởng, tư duy cùng với kiến thức chuyên môn học được từ thầy cô của Viện Báo chí. Một khi tư tưởng vững chắc, thì dù có chuyển đổi số hay chuyển đổi sang những bước tiếp theo, chúng ta vẫn có thể thích nghi với nó một cách dễ dàng”, phóng viên Thạch Thảo chia sẻ.