Giao Cùn: Cô gái trẻ kể chuyện lịch sử qua TikTok

Hành trình đến với TikTok và đem lịch sử đến gần hơn với giới trẻ 

PV: Xin chào Giao Cùn! Cảm ơn bạn đã dành thời gian cho buổi phỏng vấn ngày hôm nay. Là một tiktoker nổi tiếng với những video về lịch sử rất thu hút, lôi cuốn, sở hữu đông đảo fan hâm mộ, vật điều gì đã thôi thúc bạn bắt đầu sáng tạo nội dung lịch sử trên TikTok?

Thực ra mình làm TikTok cũng rất tự phát. Lúc đầu là từ một video rồi mình cảm thấy bản thân nên có sự nghiên cứu, tìm tòi sâu hơn nên khi mình quyết định chuyên mảng này, mình mua sách về đọc để bổ sung thêm kiến thức. Bắt đầu khi mình đọc về các nhân vật lịch sử hồi xưa mình thấy họ có những đóng góp rất lớn cho dân tộc, nhưng đến bây giờ lại rất ít người biết tới nên mình cảm thấy bản thân nên làm một cái gì đó. Vậy là mình quyết định đi tìm hiểu sâu hơn về các nhân vật và từ đó trở thành một thói quen mà chính mình không nghĩ được rằng là đến một ngày mình sẽ làm được một kênh như hiện tại.

PV: Những video của bạn thường có một sức hút khá lớn đối với các bạn trẻ. Vậy để có thể tạo nên những video “viral” như vậy, bạn thường lấy nguồn cảm hứng từ đâu?

Mình xuất phát từ mục đích là làm ra những video gần gũi với các bạn trẻ. Mình đang đi tìm một thứ gọi là “tiếp biến văn hóa”, nghĩa là điểm giao giữa cũ và mới. Mình lấy những cái xưa cũ, bài học lịch sử văn hóa mà ai cũng biết rồi trình bày theo một cái góc độ khác để tiệm cận hơn với giới trẻ. Khi đặt ra mục tiêu đấy, mình quyết định lựa chọn các từ ngữ, sự vật, sự việc được đưa vào trong video cũng sẽ phải đảm bảo những cái yếu tố trên để có cái góc nhìn gần gũi với các bạn trẻ nhất.

PV: Trong khoảng thời gian mới bắt đầu xây dựng kênh, bạn có gặp khó khăn nào khi làm video với chủ đề lịch sử trên nền tảng TikTok?

Một khó khăn có thể kể đến là vấn đề tìm nguồn khảo cứu. Để tự tìm nguồn thì rất khó vì có rất nhiều, nguồn không chuyên, chính sử, dã sử… và thậm chí có nhiều thông tin không đúng xen tạp vào. May mắn là dạo gần đây mình được làm cho các công ty liên quan tới lịch sử nên có cơ hội được tiếp cận với các chuyên gia. Mình sẽ nghe những chia sẻ, góc nhìn của họ về cái lịch sử và từ đó mình sẽ có những cái nhìn vào thông tin chính xác hơn. 

PV: Vậy sau một khoảng thời gian xây kênh, theo bạn, đâu là giai đoạn lịch sử hay nội dung về lịch sử nào được quan tâm nhiều nhất trên TikTok? Vì sao giai đoạn đó lại nhận được nhiều sự quan tâm như vậy? 

Thực ra là thời điểm nào, người xem cũng sẽ có những mối quan tâm khác nhau. Ở trên kênh của mình sẽ tập trung vào thời Trần, vì thời Trần là một giai đoạn nhà nước ta rất phóng khoáng, cởi mở, dễ tính và quan niệm vua tôi cũng như nguyên tắc lễ giáo không quá khắt khe nên phù hợp với sự tính phóng khoáng, tự do của các bạn trẻ hiện nay. Vì vậy nhà Trần khá được ưa chuộng. Bên cạnh đó, khi nhắc tới các triều đại khác, các bạn cũng có sự yêu thích nhất định.

Dạo gần đây mình nhận thấy mong muốn được tìm hiểu lịch sử của các bạn trẻ đang được nhân rộng. Khi có những kênh chọn lọc thông tin, kiến thức, các bạn xem sẽ tiện hơn và từ đó các bạn yêu thích và dần bồi đắp việc muốn hiểu sâu hơn về sử. 

PV: Vậy thì theo bạn, việc mình chọn lọc thông tin rồi mình chuyển sang dạng video như vậy nó sẽ tác động như thế nào đến các bạn trẻ trong việc mà các bạn tiếp nhận thông tin?

Điều này Giao vẫn hay bảo với các bạn là xem video của mình cũng chỉ là một phần thôi. Điều quan trọng là Giao không làm video để truyền thụ kiến thức mà là động lực. Bản thân Giao khi nhắc về một sự kiện, một sự việc không rõ ràng, Giao vẫn dùng từ là “quan điểm”, tất cả những video mình nêu ra quan điểm của mình, mọi người cần tự tìm hiểu xem quan điểm đó liệu có đúng hay không và tự đưa ra quan điểm của mình. Mình nghĩ các nội dung mình đưa ra chỉ là kích thích động lực cho các bạn tự tìm hiểu, không hẳn là mang đến một cái nhìn, kiến thức trọn vẹn, chuyên sâu cho các bạn. 

Góc nhìn đa dạng về sử thi trong thời đại mới 

PV: Trong khoảng thời gian đầu năm nay, mọi người nhớ đến bạn với video về phim “Đào, phở và piano”, video đó về sau đã tạo ra một cơn sốt trên khắp các nền tảng mạng xã hội trong một thời gian dài. Vậy bạn suy nghĩ thế nào về sức ảnh hưởng của những nội dung về lịch sử trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Instagram hay đặc biệt là Tiktok?

Mình nghĩ là chính xác hơn đó là cái sự quan tâm của các bạn ảnh hưởng đến mạng xã hội. Điều đó cho thấy một mong muốn hay lượng cung lớn đối với phim lịch sử, các sản phẩm liên quan đến lịch sử nói chung. Điều chúng ta cần bây giờ là làm sao để tiếp cận được với lượng khán giả vô cùng đông đảo là Gen Z bây giờ. Đó là một câu chuyện dài hạn, cũng khó để trả lời trong một vài ngày, vài năm. 

Chúng ta cần tiếp cận với các bạn trẻ ở một mức độ nhất định để các bạn thấy được rằng nước mình cũng làm được những phim lịch sử như thế. Các bạn trẻ có nhu cầu tìm hiểu lịch sử rất lớn và đó như là một “mỏ vàng” mở ra. Mình thấy gần đây các nhà đầu tư cũng nhận thấy tiềm năng của “mỏ vàng” này và bắt đầu đầu tư, dần dần chúng ta sẽ có những sản phẩm liên quan đến lịch sử và văn hóa chất lượng hơn. Mặc dù “Đào, phở và piano” không phải là một bộ phim bom tấn nhưng sẽ là nền móng đầu tiên để việc những nội dung về lịch sử được mở rộng ra đa dạng trên các nền tảng và hình thức.

PV: Có thể thấy hiện nay, người trẻ có những cách làm mới lạ, độc đáo trong cách truyền tải lịch sử đến với đông đảo mọi người. Vậy theo bạn, sự khác biệt trong cách tiếp cận thông tin lịch sử giữa thế hệ trẻ và thế hệ trước được thể hiện như thế nào?

Về lịch sử, thế hệ trước tập trung vào tính hàn lâm nhiều hơn. Ví dụ như là dùng về các vua, các chúa, phải dùng từ ngữ, ngữ điệu trang trọng và nghiêm túc. Nhưng đối với các bạn trẻ, điều đó có phần gò bó. Vì vậy nếu khai thác từ nhiều góc độ, chúng ta sẽ thấy được những khía cạnh gần gũi. Điều quan trọng là bây giờ các bạn trẻ đang để ý tới tính cá nhân hóa, tính đặc biệt thì nhân vật đấy phải thực sự sống chứ không phải là một trang sách. Một người thật, một người đã từng sống, họ có những cái hỉ nộ ái ố của riêng họ và đứng trước những cái vận mệnh của đất nước thì họ sẽ có những cái quyết định như thế nào, đó là điều các bạn trẻ thích nghe, và muốn có cơ hội để tìm hiểu thêm.

PV: Theo bạn, TikTok có thể đóng góp những gì vào việc giáo dục lịch sử cho thế hệ trẻ?

TikTok tạo ra một xu hướng mới về lịch sử. Khi thực hiện tiếp biến văn hóa mình cần có điểm giao giữa cái cũ và cái mới, điểm giao đấy chính là tạo ra những “trend” về lịch sử để các bạn coi đấy là một xu hướng, khi thành xu hướng, các bạn sẽ tự động không muốn bỏ lỡ. 

TikTok còn dẫn đến một khía cạnh nữa là kiếm tiền nhờ sử. Chúng ta không thể yêu cầu một bạn trẻ có một tương lai rực rỡ ở phía trước đi học sử rồi đến khi ra trường lại không có việc làm. Chúng ta bắt buộc phải tạo ra một môi trường làm việc liên quan đến sử, để những người học sử có việc làm, kiếm tiền nhờ sử thì lúc đó thì các bạn trẻ sẽ tự động đi học sử. 

Tri thức xuất hiện trên mạng xã hội, đặc biệt là Tiktok cần có một sự uyển chuyển để tiếp cận công chúng dễ dàng hơn. Nguồn thông tin về sử là vô cùng vô tận, nếu mà các bạn không có nền tảng ngay từ đầu ấy thì rất là dễ lầm đường lạc lối. Vậy nên mạng xã hội sẽ chỉ đóng góp một phần vào việc học lịch sử. Bên cạnh đó, nhà trường cũng cần có sự biến chuyển trong phong cách dạy học và học sinh cũng cần thay đổi cách học.

PV: Hiện tại những công việc về lịch sử mới bắt đầu có xu hướng phát triển, vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn khi chưa tiếp cận được với các bạn trẻ. Bạn nghĩ trong tương lai mình có thể phát triển như thế nào?

Những người được đào tạo bài bản, có những chuyên môn nhất định về sử học để vấn cho các công trình lịch sử, các đầu việc liên quan tới bảo tàng, số hóa bảo tàng này hay thậm chí về sau là làm phim. Hiện tại phim cổ trang của Việt Nam chưa phát triển, nên  đội ngũ tư vấn còn hạn chế. Tuy nhiên nếu về sau phim cổ trang, phim liên quan đến văn hóa lịch sử Việt Nam, đặc biệt là Việt Nam có tương lai nhất trong dòng phim về dân gian ấy, làng mạc. Càng ngày càng nhiều bộ phim như vậy xuất hiện thì càng nhiều người cần nó tạo nên một cái cầu về chuyên gia tư vấn. Các bạn học sử cũng có thể có thể kiếm thêm thu nhập từ công việc đấy, có thể bán sách từ những nghiên cứu của mình hoặc là làm những đồ thủ công mỹ nghệ.

PV: Gần đây, các bạn trẻ cũng có xu hướng chủ động tìm hiểu về lịch sử khá nhiều trên mạng xã hội. Tuy nhiên, vấn đề nào cũng có hai mặt, có những thông tin như là về dã sử chưa được xác minh thì bạn nghĩ chúng ta cần thay đổi như thế nào để kiểm chứng nguồn tin? 

Mình phải có nền tảng về đạo đức, về tinh thần dân tộc của mình trước thì khi tìm hiểu. Từ đó mình sẽ không bị ảnh hưởng bởi những luồng thông tin bên ngoài. Còn với những người họ lợi dụng những điểm không hợp lý, không rõ ràng trong lịch sử để thực hiện lật sử và gây ảnh hưởng, bản thân chúng ta không thể nào ngăn chặn được. Trước mắt chúng ta tìm hiểu lịch sử vì chúng ta thích và khi chúng ta muốn tìm hiểu về sử, chúng ta phải chuẩn bị một nền tư duy rõ ràng, không thể tìm hiểu một cách bộc phát.

PV: Thời gian gần đây những công nghệ được áp dụng vào lịch sử khá phổ biến, vậy bạn nghĩ mối quan hệ giữa lịch sử và công nghệ hiện đại sẽ gắn bó như thế nào?

Công nghệ sẽ làm mới lịch sử. Việc áp dụng công nghệ càng tinh vi càng tốt, nó đóng góp trong việc lưu giữ rất nhiều. Chúng ta vẫn nghĩ việc bảo tồn là việc bảo tồn các bức tượng ở trong viện bảo tàng nhưng thời gian không chờ chúng ta. Chúng ta có thể bảo tồn trong vòng 60 năm, 100 năm, 200 năm, nhưng lâu hơn thì không được. Bắt buộc chúng ta phải có câu chuyện, đấy là đưa những mô hình này vào trong đời sống hàng ngày. Lịch sử phải sống giữa chúng ta, chúng ta phải cần dùng đến nó, chúng ta nhìn thấy nó hàng ngày thì mới lưu giữ trong đầu chúng ta được.

PV: Gần đây, bạn đang có khá nhiều sự “chuyển mình” với các tuyến nội dung trên TikTok, vậy thì trong tương lai, bạn có những dự định gì cho các sản phẩm về lịch sử của mình?

Đầu tiên là mình sẽ phải chăm chút về mặt hình ảnh cho kênh mình, sau đó là cố gắng hoàn thiện hơn về vốn kiến thức. Bản thân mình cũng khó xác định được cái nào đúng, cái nào không và lúc mình đưa quan điểm của mình lên trên mạng mình cũng sẽ có những lúc bốc đồng, chủ quan, nên mình cần phải kiểm soát tốt điều đó. Cùng với đó, mình vẫn tập trung vào một khía cạnh duy nhất, đấy là không truyền kiến thức là chủ yếu, mà truyền động lực làm khơi dậy hứng thú của các bạn về lịch sử và văn hóa Việt. Tất cả các công việc liên quan đến mục tiêu đó, mình sẽ làm trong tương lai.

PV: Vậy thông qua những video về lịch sử trên kênh, những hoạt động, dự án mà bạn đã tham gia, bạn mong muốn truyền tải thông điệp gì tới các bạn trẻ?

Mình chỉ muốn nói với mọi người rằng ông cha mình đã hy sinh cả đời cho dân tộc, cho đất nước, cho con dân của họ sống một cuộc đời ấm no, hạnh phúc. Bản thân mình là con cháu ít nhất phải tôn trọng những đóng góp của họ, ghi nhớ họ để những cống hiến của họ luôn trường tồn. 

PV: Cảm ơn chị đã tham gia buổi phỏng vấn ngày hôm nay!