Nghịch lý trong văn hóa ứng xử giữa giáo viên và học sinh: Nhiều quy chuẩn giáo dục biến mất

Cô giáo như “mẹ hiền” 

Hiện nay, trong môi trường học đường, xuất hiện không ít những vấn đề về sự lệch chuẩn của một bộ phận giáo viên, đặc biệt là ở cách ứng xử với học sinh, sinh viên trong quá trình giảng dạy. 

Trên mạng xã hội, nhiều hình ảnh, video về những hành xử thiếu văn hóa của một số giáo viên đối với học sinh đang được lan truyền với mức độ ngày càng gia tăng, nhận lại nhiều ý kiến trái chiều trong dư luận. Sử dụng bạo lực trong giáo dục, phân biệt đối xử, ép học sinh đi học thêm tại nhà,... đang là các vấn đề đáng được lưu tâm về văn hóa ứng xử của giáo viên trong thời gian gần đây. 

Cô giáo Nguyễn Thị Dung (46 tuổi), giáo viên ngữ văn cấp 2 bày tỏ nỗi lo lắng với hiện trạng của ngành: “Tuy không đánh đồng tất cả thầy cô, nhưng tôi thấy một số giáo viên hiện nay kết nối với học sinh rất kém. Nhiều người có tính nóng giận, sử dụng bạo lực và có nhiều lời lẽ không hay với học sinh, khiến các em chịu ảnh hưởng tâm lý khá nặng nề”.

Cô Dung cũng cho biết, do nhiều yếu tố khác nhau, trong đó vì tiền lương không đủ để trang trải cuộc sống, nhiều thầy cô tổ chức các lớp dạy thêm, bắt ép học sinh phải tham gia học, nếu không sẽ bị đánh giá kém trong kết quả học tập ở lớp. 

Một trong những hiện trạng đáng báo động của văn hóa học đường hiện nay là việc giáo viên ứng xử “phân biệt” với học sinh, vì muốn ép các em tham gia học thêm tại nhà mà dùng nhiều cách hạ kết quả học tập chính khóa của học sinh xuống, thậm chí gây sức ép lên cả phụ huynh học sinh.

Từng trải qua việc bị chèn ép khi không học thêm tại nhà giáo viên chủ nhiệm, Nguyễn Kiên Cường (15 tuổi), học sinh lớp 10 tiết lộ: “Hồi cấp 2, khi học thêm tại nhà cô, các bạn trong lớp sẽ được cô cho làm đề kiểm tra trước để được điểm cao khi thi tại trường, nên lúc nào điểm của em cũng thấp hơn so với các bạn dù luôn cố gắng học tập. Cô cũng thường xuyên kiểm tra bài cũ bằng những kiến thức dạy thêm ở nhà, nên em không bao giờ theo kịp được các bạn”. 

Đối với sinh viên đang theo học tại các trường đại học, dù không còn tình trạng dạy thêm, học thêm, các bạn vẫn phải đối mặt với nhiều áp lực từ phía những giảng viên có cách ứng xử thiếu văn hóa, không tôn trọng sinh viên của mình.

Bạn Mai Tường Vi (20 tuổi) đang là sinh viên đại học tại Hà Nội. Trên giảng đường, bạn chứng kiến nhiều hành vi cư xử chưa đúng chuẩn mực của giáo viên. “Một người bạn của mình từng bị thầy đối xử thiếu công bằng, kỳ thị khi là người thuộc cộng đồng LGBT. Theo mình, giới tính là một vấn đề cá nhân và cần nhận được sự tôn trọng, đặc biệt là từ người đang trực tiếp giảng dạy kiến thức cho mình” - Tường Vi chia sẻ.

Tuy nhiên, sự lệch chuẩn của văn hóa ứng xử trong học đường không chỉ đến từ một phía. Bên cạnh những vấn đề xoay quanh giáo viên, ý thức và thái độ của học sinh đối với thầy cô giáo cũng là một trong nhiều vấn đề đáng lo ngại.

Chịu tổn thương từ văn hóa ứng xử lệch lạc của học trò

Vài năm trở lại đây, đạo đức của học trò đã trở thành một vấn đề khiến thầy cô, gia đình, xã hội lo lắng. Chuyện học sinh chửi thầy, đánh thầy đã không còn là hiện tượng lạ trong nhiều trường học hiện nay. Đặc biệt, không dừng ở việc xúc phạm, lăng mạ mà còn dùng vũ lực, hung khí để truy sát thầy cô.

Cuối năm 2023, dư luận xã hội xôn xao về những đoạn clip nhóm học sinh ở trường Trung học cơ sở Văn Phú (huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang) vừa khóa cửa, vừa dồn cô giáo vào góc lớp kèm theo những lời lẽ tục tĩu, xúc phạm,... đỉnh điểm là ném dép vào đầu khiến cô giáo ngất xỉu. 

Hay mới đây, giáo viên Trường THCS Hùng Vương (phường Trường An, TP Huế, tỉnh Thừa Thiên – Huế) phải gửi đơn lên báo chí để phản ánh việc bị phụ huynh học sinh đe dọa, xúc phạm ngay tại phòng họp Hội đồng Sư phạm của trường này; cô Lê Thị Thanh Xuân, giáo viên Trường THCS Trần Quốc Tuấn, huyện Đắk Pơ, tỉnh Gia Lai bị phụ huynh và nhóm thanh niên kéo đến nhà riêng đe dọa sau khi phạt học sinh vì em không học bài. Ngoài sự việc đau lòng ấy, nhiều giáo viên còn bị xâm phạm đến quyền riêng tư cá nhân (bị đăng tải hình ảnh, video quay lén có yếu tố nhạy cảm; xuyên tạc tư tưởng;...)

Cô Tô Thị Thúy (48 tuổi), giáo viên dạy hóa cấp 3 kể lại: “Trước đây, trong lớp tôi chủ nhiệm, có một học sinh học lực chưa tốt nên tôi thường xuyên gọi em phát biểu hoặc bảng giải bài với hy vọng giúp em cải thiện kết quả học tập. Tuy nhiên, khi về nhà, em lại nói với phụ huynh rằng tôi ‘đì’ em, làm nhục em trước lớp. Phụ huynh không hiểu nên đã gặp và có những lời đe dọa tôi. Khi ấy, tôi mới vào nghề nên sự việc đã khiến tôi tổn thương và ám ảnh rất lâu”.

Trường hợp bị tổn thương bởi văn hóa ứng xử nông cạn của học sinh giống như cô Thúy trong nền giáo dục hiện nay không phải là hiếm.

Cô Bích Dừa (40 tuổi) giáo viên âm nhạc cấp 2 bộc bạch: “Nhiều học sinh coi môn âm nhạc là môn phụ, nên trong giờ học nên thường xuyên đùa nghịch và làm việc riêng. Thậm chí, khi tôi yêu cầu trả bài, một số em còn thể hiện thái độ kiêu ngạo, ăn nói hỗn láo. Điều này khiến tôi rất đau lòng và trăn trở”.

Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, PGS.TS Phạm Ngọc Trung - Nguyên Trưởng khoa Văn hóa - Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhấn mạnh rằng: “Những hành vi thể hiện sự thiếu tôn trọng bằng việc không chào hỏi, thậm chí có hành vi bạo lực, như đánh đập, ném gạch vào thầy cô của học sinh không chỉ vi phạm đạo đức mà còn đi ngược lại quy định của pháp luật. Pháp luật nghiêm cấm mọi hành động xâm phạm đến cơ thể, tính mạng và tài sản của bất kỳ ai. Nếu phụ huynh hoặc học sinh thực hiện những hành vi sai trái như vậy, họ có thể bị phê bình, khiển trách, hoặc chịu trách nhiệm pháp lý, thậm chí phải đối mặt với hình phạt tù nếu gây tổn hại nghiêm trọng đến danh dự và sức khỏe của thầy cô”.

Những sự việc này không chỉ là vấn đề cá biệt, mà còn phản ánh một xu hướng đáng lo ngại trong mối quan hệ giữa học sinh và giáo viên. Lòng tôn trọng và sự kính trọng mà học trò lẽ ra phải dành cho thầy cô đang dần bị phai mờ, nhường chỗ cho những thái độ thù hằn, hỗn xược. Hay thầy cô thay vì làm tròn trách nhiệm giảng dạy, tu dưỡng đạo đức và trở thành những hình mẫu chuẩn mực của xã hội, lại chèn ép học sinh hay đua đòi vật chất,... Đây là những biểu hiện rõ rệt của sự mất kết nối trong mối quan hệ thầy trò, khi những giá trị đạo đức truyền thống dường như không còn tồn tại. Điều này tác động tiêu cực đến môi trong văn hóa học đường, làm suy yếu tính nhân văn trong giáo dục.