Thuốc lá điện tử - Hiểm họa trong thế hệ trẻ

Khi thuốc lá điện tử trở thành “trào lưu”

Chia sẻ về quá trình tiếp xúc với thuốc lá điện tử, em Trần Nguyên Khôi, học sinh lớp 10, trường Phổ thông Cao đẳng FPT Polytechnic, Hà Nội cho biết: “Ở trường em thấy nhiều bạn thường cầm một thứ gì đó nhỏ gọn hoặc đeo ở trên cổ. Sau khi tìm hiểu thì em biết được đó là thuốc lá điện tử. Vì tò mò và mong muốn được sành điệu giống các bạn nên em đã mua và dùng thử. Thời gian đầu khi dùng thử em cảm thấy vui, sau đó em dần thích và muốn hút nhiều hơn. Bây giờ em cảm thấy thuốc lá điện tử là một thứ không thể thiếu trong cặp mỗi khi đến trường”.

Anh Lê Hoàng Sơn, 24 tuổi, nhân viên IT tại một công ty công nghệ chia sẻ về việc tìm đến thuốc lá điện tử: “Công việc của mình đòi hỏi phải chịu được áp lực lớn, vì vậy mình thường tìm một thứ gì đó để xả stress sau những giờ làm việc căng thẳng. Và mình đã tìm đến thuốc lá điện tử như một giải pháp. Lý do mình chọn sử dụng thuốc lá điện tử một phần vì thuốc lá truyền thống không hút được trong phòng kín, mùi của nó cũng rất nặng. Trong khi đó, thuốc lá điện tử lại bay hơi nhanh và có mùi dễ chịu, khá phù hợp với môi trường làm việc của mình. Mặc dù biết tác hại của thuốc lá điện tử cũng không khác nhiều so với thuốc lá truyền thống, thậm chí là nguy hại hơn nhưng vì tính chất công việc nên mình vẫn chưa tìm ra được giải pháp nào thay thế phù hợp hơn”.

Bên cạnh những người lần đầu tiếp xúc với thuốc lá điện tử, cũng có những trường hợp chuyển từ sử dụng thuốc lá truyền thống sang thuốc lá điện tử. Anh Trần Minh Hiếu, 32 tuổi, kinh doanh tự do cho hay: “Trước đây, anh sử dụng thuốc lá truyền thống khá nhiều, có ngày anh hút hết một bao thuốc lá. Nhưng dạo gần đây khi được bạn bè giới thiệu về thuốc lá điện tử, anh đã chuyển qua trải nghiệm thử. Anh thấy thuốc lá điện tử khá là tiện lợi, nhỏ gọn và có thể thay đổi được nhiều mùi vị khác nhau tùy vào sở thích của mình”.

Theo nghiên cứu khảo sát của Viện Đào tạo y tế dự phòng và y tế công cộng năm 2022, 3.5% học sinh trong độ tuổi từ 13 - 15 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử, tỷ lệ học sinh từng dùng thử thuốc lá điện tử là 7,8%. Cũng theo Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), tỷ lệ hút thuốc lá điện tử hiện nay tăng một cách báo động, từ 0,2% (2015) lên 3,6% (2020), tức tăng 18 lần. Các số liệu trên là hồi chuông cảnh báo cho một thực trạng, hiện nay thuốc lá điện tử đã và đang được sử dụng rộng rãi, nhất là ở những người trẻ. 

Sự nguy hiểm đằng sau làn khói trắng 

Phần lớn người sử dụng thuốc lá điện tử thường mang suy nghĩ thuốc lá điện tử sẽ không gây hại như thuốc lá truyền thống. Nguyên nhân dẫn tới lối suy nghĩ này thường xuất phát từ khâu truyền thông của các sản phẩm thuốc lá điện tử. Hiện nay, những chiến dịch quảng cáo nhằm đánh vào tâm lý người trẻ về độ “an toàn” của thuốc lá điện tử được lan truyền một cách rộng rãi. Các nhà sản xuất thường quảng cáo việc sử dụng thuốc lá điện tử sẽ không gây nghiện như thuốc lá truyền thống, ít tạo khói thuốc hay hạn chế được các chất độc hại, từ đó khiến giới trẻ cảm thấy an tâm mỗi khi sử dụng. 

Một cửa hàng thuốc lá điện tử có tên VPZ (Anh Quốc) đã quảng cáo các sản phẩm của họ giúp người dùng dần cai nghiện được thuốc lá truyền thống. Thậm chí, trang web của VPZ đã gợi ý khách hàng đặt lịch hẹn và dùng từ phòng khám để mô tả dịch vụ của mình. Sau khi phát hiện sự việc, các tổ chức phản đối sử dụng thuốc lá chỉ trích mạnh mẽ phương thức quảng cáo này. Bởi lẽ, nhân viên VPZ là những người bán thuốc lá điện tử và cửa hàng của họ không phải là phòng khám y tế theo quy định. Ngoài ra, các sản phẩm của họ cũng không được cơ quan quản lý xác nhận giúp hỗ trợ quá trình cai nghiện thuốc lá. 

Thực tế nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng, chưa có một bằng chứng cụ thể nào cho thấy việc sử dụng thuốc lá điện tử sẽ giúp người dùng cai được thuốc lá. Trong khi đó, chất nicotine trong thuốc lá điện tử vẫn có khả năng gây nghiện đối với người sử dụng tương tự thuốc lá thông thường. Và theo WHO, không có một sản phẩm thuốc lá nào an toàn đối với sức khỏe, thuốc lá điện tử vẫn tồn tại các chất có hại như formaldehyde, acetaldehyde, acrolein, v.v… 

Việc thường xuyên tiếp xúc và sử dụng thuốc lá điện tử sẽ khiến cho người sử dụng gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp như: Viêm phổi, tràn dịch màng phổi, suy hô hấp. Chất nicotine trong thuốc lá điện tử ngoài gây nghiện còn là chất làm giảm lưu lượng máu, suy giảm hệ miễn dịch từ đó khiến người sử dụng dễ gặp các bệnh về tim mạch như: Nhồi máu cơ tim, suy tim, đột quỵ.

Bạn Lê Hà Chi, 19 tuổi, sinh viên năm nhất trường Đại học Thủy lợi chia sẻ về những tác động xấu của thuốc lá điện tử đối với sức khỏe của bản thân sau một khoảng thời gian sử dụng: “Ngày trước, mình được bạn bè rủ rê cộng thêm sự tò mò nên đã sử dụng thuốc lá điện tử trong một khoảng thời gian dài. Mặc dù thời gian đầu khi sử dụng thì mình không có những biểu hiện bất thường nào. Nhưng trong vòng một năm trở lại đây, mình đã gặp phải một số triệu chứng xấu đối với sức khỏe. Ban đầu chỉ là những cơn ho ngắt quãng, sau dần tần suất ho của mình nhiều lên, thậm chí mình còn hay bị viêm họng mặc dù không dùng đồ lạnh. Sau khi đi khám thì mình được chẩn đoán mắc viêm phổi và tắc nghẽn phế quản mãn tính do thường xuyên hút thuốc. Mình cảm thấy vô cùng hối hận vì đã sử dụng thuốc lá điện tử mà không lường trước hậu quả mà thứ thuốc lá này đem đến”.

Thời gian qua, trên phương tiện truyền thông đã thông tin về không ít các vụ việc liên quan đến thuốc lá điện tử gây hại đối với người sử dụng. Sự việc nữ streamer 27 tuổi bị rối loạn tâm thần hay nam thanh niên 22 tuổi bị trắng phổi vì sử dụng thuốc lá điện tử là minh chứng thực tế cho thấy những nguy hại từ thuốc lá điện tử. 

Hồi chuông cảnh tỉnh 

Theo tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cảnh báo về nguy hại tiềm tàng từ thuốc lá điện tử: “Phần lớn người sử dụng quan niệm thuốc lá điện tử rất đơn giản, không có nicotine gây nghiện. Điều này hoàn toàn sai lầm. Hàm lượng nicotine trong thuốc lá điện tử thậm chí cao gấp rất nhiều lần so với thuốc lá truyền thống. Đây là nicotine dạng hóa chất tổng hợp, ở dạng bột nicotine hàm lượng gần như nguyên chất, được bào chế dưới dạng làm cho êm dịu khi hít, nên người dùng sẽ dễ dàng hít với lượng lớn, nhanh chóng bị ngộ độc và sớm gây nghiện”.

Tại hội nghị toàn quốc 10 năm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá diễn ra tại Hà Nội, tiến sĩ Angela Pratt, trưởng đại diện WHO tại Việt Nam bày tỏ sự quan ngại về thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử hiện nay ở giới trẻ: "Đây là vấn đề rất đáng báo động, không chỉ ở Việt Nam mà còn là toàn thế giới. Thuốc lá điện tử không an toàn, có hại cho sức khỏe, chúng tôi đang nỗ lực để ngăn chặn việc bắt đầu sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới này và đặc biệt mong muốn bảo vệ thế hệ trẻ. Chúng ta đang đứng trước một thời điểm chuyển giao quan trọng khi thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng tiềm ẩn nguy cơ tạo ra một thế hệ thanh niên nghiện nicotine hoàn toàn mới”.

Chia sẻ về vấn đề quản lý việc sử dụng thuốc điện tử trong môi trường học đường, thầy Chu Đình Minh Tưởng, giám thị trường THPT Cầu Giấy, Hà Nội cho biết: “Hiện nay tại các trường học, việc sử dụng thuốc lá điện tử ở đối tượng học sinh diễn ra một cách đáng báo động. Thuốc lá điện tử ngoài gây hại đối với sức khỏe của người dùng. Trong môi trường học đường, thuốc lá điện tử còn tiềm ẩn nguy cơ là đường vận chuyển trá hình cho việc sử dụng ma túy, chất kích thích giữa các học sinh. Vì vậy, quản lý thuốc lá điện tử trong môi trường học đường là một vấn đề vô cùng cấp thiết, cần có sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và học sinh”.

Từ những nguy hại thuốc lá của điện tử, mỗi chúng ta cần có nhận thức đầy đủ về loại thuốc lá thế hệ mới này. Đối với những người đã và đang sử dụng thuốc lá điện tử, việc nắm rõ về sự nguy hại của thuốc lá điện tử là việc đầu tiên mà mỗi người cần bắt đầu thực hiện. Cai nghiện thuốc lá điện tử là một hành trình dài, sự chia sẻ và quan tâm từ những người xung quanh sẽ giúp cho người cai nghiện thêm phần vững tin để bước tiếp chặng đường này. 

Về phía cộng đồng, cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền về tác hại của thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử nói riêng. Trong môi trường giáo dục, cần tăng cường tổ chức các hoạt động ngoại khóa về chủ đề thuốc lá điện tử, giáo dục cho thế hệ trẻ - những học sinh, sinh viên về nguy hại của thuốc lá điện tử mang lại. Việc này sẽ giúp các em có một cái nhìn đúng đắn và hiểu ra rằng, sự thích thú loại thuốc lá này sẽ dẫn đến hậu quả khôn lường đối với sức khỏe về sau. Bên cạnh đó, các cơ quan thẩm quyền cần có những biện pháp quản lý đối với mặt hàng thuốc lá điện tử như: Hạn chế quảng cáo và bán hàng đối với đối tượng là trẻ em; giám sát, kiểm tra chặt chẽ các hãng sản xuất thuốc lá điện tử; ban hành các chính sách cứng rắn hơn nhằm thắt chặt nguồn cung của thuốc lá điện tử trên thị trường.