Đoàn ca - Bài ca bất diệt cùng năm tháng của bao thế hệ đoàn viên

Nhạc sĩ Hoàng Hòa (tên thật là Cao Hy Vọng), là người Nam Định, khi mới 16 tuổi ông đã tham gia hoạt động Thanh niên cứu quốc ở tỉnh Thái Bình, rồi tỉnh Hưng Yên. Sau khi được đi học tập ở Liên Xô (cũ), ông về công tác tại Trung ương Đoàn và sau đó làm Bí thư Thành đoàn Hải Phòng. Trước khi về hưu (1990) ông là Trưởng ban Trường học của Trung ương Đoàn, đồng thời là Thư ký Hội Liên hiệp sinh viên Việt Nam. Cả cuộc đời gắn bó với Đoàn, với Đảng, với dân, ông không chỉ được biết đến với tư cách một người cán bộ thanh liêm, bộc trực, mà còn được người đời gọi bằng nghệ danh Hoàng Hoà, bởi chính ông đã sáng tác ra ca khúc "Đoàn ca" hay còn có tên gọi khác là "Thanh niên làm theo lời Bác". Đây là ca khúc nổi tiếng của biết bao thế hệ Đoàn viên, nó đã đi cùng năm tháng với vô số những lớp thanh niên trong suốt gần 70 năm qua.

Nói về lịch sử ra đời "Đoàn ca", một tối tháng 3-1951, đúng gần dịp kỷ niệm ngày thành lập Đoàn, Bác Hồ đến thăm phân đội thanh niên xung phong 312 đang làm nhiệm vụ bảo vệ cầu (nay thuộc bản Nà Cù, huyện Bạch Thông, Bắc Kạn). Người trò chuyện, hỏi han các chiến sĩ, quan tâm họ như một "người cha" đối với con cái của mình. Cuối buổi trò chuyện, Người tặng các đội viên thanh niên xung phong mấy câu thơ mộc mạc:

“Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên”.

Sau đêm Nà Cù lịch sử, các đơn vị thanh niên xung phong, tổ chức Đoàn và Liên hiệp Hội Thanh niên VN quyết định phổ biến rộng rãi bài thơ tới mọi miền đất nước. Đến năm 1953, tình cờ anh cán bộ Hoàng Hoà, khi ấy đang công tác tại Đoàn tỉnh Thái Bình đọc được tờ báo Cứu Quốc cũ, trong đó có in bài tường thuật buổi Bác tặng thơ. Bài thơ của Bác Hồ với lời dạy ân tình, chí lý có sức thôi thúc ghê gớm đối với Hoàng Hòa.

Anh thanh niên Hoàng Hoà ấp ủ ý định trong nhiều tháng và với chiếc kèn Ác-mô-ni-ca, anh đã tìm được những nốt nhạc phù hợp và phát triển thêm trên cơ sở những câu thơ ấy của Bác Hồ. Bài hát được viết và hoàn thành vào cuối năm 1952, đầu năm 1953 với tên gọi đầu tiên là “Thanh Niên xung phong làm theo lời Bác”.

Nhà văn, nhà nghiên cứu sử Văn Tùng mô tả: “Bài hát ra đời như chim én mùa xuân nhanh chóng bay bổng vút trời xanh, tung cánh sóng tỏa khắp nơi nơi...”. Rất nhanh sau khi bài hát ra đời, hầu như chàng trai, cô gái nào cũng thuộc nằm lòng bởi lời ca mộc mạc, giản dị, súc tích mà tràn đầy sức mạnh nồng nhiệt của tuổi trẻ.

"Kết đoàn lại thanh niên chúng ta cùng nhau đi lên
Giơ nắm tay thề gìn giữ hòa bình độc lập tự do
Kết đoàn lại thanh niên chúng ta cùng quyết tiến bước
Đánh tan quân thù, xây đắp cuộc đời hạnh phúc ấm no!"

Tháng 7-1954, tại hội nghị cán bộ Đoàn toàn quốc, bài hát này được phổ biến cho các đại biểu. Nhiều người đã góp ý và thống nhất đổi chữ “kết đoàn lại” thành “kết liên lại”, đồng thời sửa luôn tên bài là “Thanh niên làm theo lời Bác”. 

Năm 1961, đúng vào dịp tháng 3 ngày thành lập Đoàn, Đài Tiếng nói Việt Nam lấy bài hát "Thanh niên làm theo lời Bác" làm nhạc hiệu chính thức cho chương trình phát thanh thanh niên. Cũng tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VI (1992) và Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VII (1997) đều thống nhất và khẳng định bài hát này là bài ca chính thức của Đoàn.