Cặp vợ chồng nghệ nhân cuối cùng ở Hà Nội giữ nghề làm mặt nạ giấy bồi truyền thống

Đôi bàn tay tài hoa họa nên sắc màu Trung thu

Ở tuổi ngoài 60, ông Nguyễn Văn Hòa và bà Đặng Hương Lan là những nghệ nhân cuối cùng còn theo đuổi nghề làm mặt nạ giấy bồi - món đồ chơi gắn liền với ký ức Trung thu của nhiều thế hệ người Hà Nội. Trong suốt 45 năm qua, căn gác nhỏ của vợ chồng ông Hòa, bà Lan lúc nào cũng có giấy vụn, hồ bột và những lọ màu nước xếp ngổn ngang như một xưởng thủ công thu nhỏ.

Nghề làm mặt nạ giấy bồi vốn đòi hỏi sự khéo léo, công phu và tỉ mẩn. Ông Hòa cho biết: “Mỗi chiếc mặt nạ phải trải qua nhiều công đoạn: xé giấy, bồi từng lớp hồ lên khuôn, đem phơi dưới nắng nhiều lần rồi mới đến khâu tô vẽ." Công việc nghe đơn giản nhưng tiêu tốn không ít sức lực và thời gian của người nghệ nhân. "Một chiếc mặt nạ cũng mất ba, bốn ngày mới xong. Nắng không đủ thì hỏng ngay, phải làm lại từ đầu”, ông Hòa chia sẻ.

Mỗi ngày, ông Hòa vẫn kiên nhẫn bồi từng lớp giấy mỏng vào khuôn, chờ chúng khô dần để định hình, trong khi bà Lan tỉ mẩn pha màu, cầm bút nắn nót vẽ đôi mắt, đôi lông mày hay nụ cười cho nhân vật. Nhịp sống của họ nơi căn gác nhỏ vẫn đều đặn như vậy, chưa từng đổi khác. Với họ, mỗi chiếc mặt nạ không chỉ là một sản phẩm thủ công, mà còn là ký ức tuổi thơ, là mảnh hồn văn hóa của Hà Nội được truyền lại cho thế hệ hôm nay.

Tình yêu với nét đẹp Trung thu truyền thống

Ngày trước, vào mỗi mùa Trung thu, gia đình ông bà bận rộn tới mức gần như thức trắng đêm để kịp tiến độ hoàn thành sản phẩm. Hàng nghìn chiếc mặt nạ với những khuôn mặt quen thuộc như ông Địa, chú Tễu, sư tử, thỏ ngọc,... được chuyển từ căn gác nhỏ ra phố Hàng Mã, nơi ánh đèn lồng và tiếng cười trẻ thơ rộn rã.

Giờ đây, theo dòng chảy của thị trường, mặt nạ nhựa và đồ chơi nhập ngoại dần lấn át. Cái nghề từng nuôi sống cả phố giờ chỉ còn sót lại trong căn nhà chưa đầy 20m² này. Khách tìm đến với mặt nạ giấy bồi không còn nhiều, đa phần là những người nước ngoài thích sự thủ công mộc mạc, hoặc những bạn trẻ Hà Nội tò mò muốn tìm lại không khí Tết Trung thu xưa.

Bên cạnh đó, một số dự án văn hóa, nhóm sinh viên nghệ thuật cũng đặt hàng hoặc mời ông bà hướng dẫn tại những buổi workshop. Niềm vui từ những khoảnh khắc ấy đã trở thành nguồn động lực để hai nghệ nhân tiếp tục hành nghề với niềm tin vào sức sống bền bỉ của nghề mặt nạ giấy bồi.

“Thấy các bạn nhỏ hứng thú tự tô vẽ, tôi thấy vui lắm. Hy vọng các thế hệ sau còn biết tới mặt nạ giấy bồi, để nó không chỉ nằm trong ký ức”, bà Lan chia sẻ. Cuộc sống hiện tại của vợ chồng nghệ nhân không dư dả, nhưng họ vẫn đều đặn làm vài nghìn chiếc mặt nạ mỗi năm. Không phải để kiếm lợi nhuận, mà để giữ cho nghề còn thở, để ký ức của Trung thu Hà Nội còn chỗ trú ngụ.

Giữa phố cổ ồn ào, tiếng sột soạt của giấy, mùi hồ bột ngai ngái và sắc màu rực rỡ trong căn gác nhỏ trở thành một thế giới riêng. Một thế giới nơi hai con người lặng lẽ nhưng bền bỉ gìn giữ phần hồn văn hóa của một thành phố đang đổi thay từng ngày.

Quỳnh Mai