Sinh viên trong kỷ nguyên vươn mình (Bài 2): Trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc - từ nhận thức đến hành động
Mỗi thế hệ sinh viên đều mang trong mình một sứ mệnh: học tập để xây dựng đất nước và sẵn sàng cống hiến để bảo vệ Tổ quốc. Trong kỷ nguyên hội nhập, khi Việt Nam đang vươn mình mạnh mẽ, trách nhiệm ấy càng trở nên thiêng liêng và cấp thiết.
“Không phải ai cũng sẵn sàng dấn thân”: Những khoảng trống đáng lo trong tư duy và hành động của sinh viên hôm nay
Dù được kỳ vọng là lực lượng trí thức trẻ góp phần dẫn dắt xã hội trong tương lai, song thực tế cho thấy vẫn còn không ít khoảng trống đáng lo ngại trong nhận thức và hành động của một bộ phận sinh viên hiện nay.
Trước hết là sự thiếu định hướng cá nhân và tinh thần công dân mờ nhạt. Nhiều sinh viên chọn ngành học không dựa trên năng lực hay đam mê mà chỉ theo “lối mòn an toàn” hoặc chịu áp lực từ gia đình. Hệ quả là tình trạng học trái ngành, thất nghiệp sau tốt nghiệp vẫn ở mức cao. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới cập nhật ngày 13/5/2025 đã chỉ rõ, sinh viên Việt Nam có năng lực hạn chế, chất lượng không đồng đều và thiếu phù hợp về mặt kỹ năng với nhu cầu của thị trường lao động Điều này cho thấy khoảng cách đáng lo giữa đào tạo và nhu cầu thực tiễn.
Trong khi đất nước đang đổi thay từng ngày, nhiều sinh viên vẫn loay hoay giữa lý thuyết và thực tế, học tập thụ động chỉ để “qua môn” thay vì tìm tòi sáng tạo. Không ít bạn trẻ còn thờ ơ trước các vấn đề chung, ít tham gia hoạt động cộng đồng hay phong trào xã hội.
Bên cạnh đó, không ít sinh viên hiện nay vẫn lựa chọn cho mình một lối sống “an toàn”, ngại va chạm và né tránh trách nhiệm xã hội. Khi đối diện với các vấn đề lớn lao như biến đổi khí hậu, bình đẳng giới hay phát triển bền vững, nhiều bạn cho rằng đó là những chuyện xa vời, không gắn trực tiếp với cuộc sống của mình. Cách nghĩ này vô tình làm giảm đi vai trò của người trẻ trong việc chung tay giải quyết các thách thức toàn cầu vốn đang ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai của chính họ.
Sự thờ ơ ấy không chỉ tạo ra khoảng trống trong ý thức công dân mà còn khiến thế hệ sinh viên bỏ lỡ cơ hội rèn luyện bản lĩnh và tinh thần trách nhiệm. Trong bối cảnh đất nước hội nhập sâu rộng, lối sống thu mình càng dễ khiến thanh niên tụt lại phía sau so với bạn bè quốc tế. Hơn bao giờ hết, sinh viên cần nhận ra rằng các vấn đề xã hội không phải là “chuyện của ai khác” mà gắn chặt với sự phát triển và trường tồn của dân tộc.
Một khoảng trống khác nằm ở tư duy phản biện và kỹ năng hành động. Không ít sinh viên giỏi kiến thức sách vở nhưng thiếu khả năng đặt câu hỏi, phản biện và giải quyết vấn đề. Trong kỷ nguyên số với dòng chảy thông tin mạnh mẽ, năng lực tự học, chọn lọc thông tin và giữ vững chính kiến trở nên sống còn. Nhưng đáng tiếc, nhiều bạn vẫn dễ dàng bị cuốn theo trào lưu, nội dung giật gân, thiếu chiều sâu thay vì trang bị cho mình một hệ giá trị vững vàng và tư duy độc lập.
Ý thức công dân là sự tiếp nối giữa quá khứ, hiện tại và cả tương lai
Để hiểu rõ hơn về thực trạng và trách nhiệm của sinh viên trong việc bảo vệ và phát triển Tổ quốc ở giai đoạn hiện nay, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Bùi Thị Như Ngọc, hiện là giảng viên khoa Tuyên truyền, Học viện Báo chí và Tuyên truyền.
“Việc tiếp cận khái niệm “công dân” và “trách nhiệm với đất nước” là sự tiếp nối liền mạch từ các thế hệ đi trước để tạo sự tiếp nhận và kết nối vững bền giữa quá khứ với hiện tại và cả tương lai” - cô Ngọc nhấn mạnh.
Theo cô, nếu cha anh sẵn sàng hy sinh để bảo vệ độc lập, thì thế hệ hôm nay tiếp nối tinh thần ấy bằng học tập, lao động, xây dựng đất nước trong hòa bình, đồng thời mang trên mình sứ mệnh trở thành “công dân toàn cầu” với tinh thần “hòa nhập nhưng không hòa tan”.
Bàn về vị trí của sinh viên trong hành trình phát triển đất nước, cô khẳng định: “Sinh viên Việt Nam, với tư cách là người Việt Nam, công dân Việt Nam, là một bộ phận không thể tách rời của khối cộng đồng đại đoàn kết dân tộc… Là nguồn nhân lực được đào tạo bài bản từ các trường cao đẳng, đại học về cả đạo đức và tri thức, sinh viên sẽ là lực lượng quan trọng góp phần xây dựng, bảo vệ, phát triển đất nước không chỉ trong tương lai gần, mà còn từ chính quá trình các em học tập, rèn luyện và cống hiến…”
Bên cạnh đó, TS. Bùi Thị Như Ngọc luôn khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động gắn với chuyên ngành, từ thực tế cộng đồng, câu lạc bộ, tình nguyện đến văn nghệ xung kích… để nuôi dưỡng tinh thần cống hiến. Trước bối cảnh hội nhập sâu rộng, cô kỳ vọng sinh viên Việt Nam sẽ không chỉ là công dân gương mẫu trong nước mà còn trở thành những “công dân toàn cầu”, góp phần khẳng định vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.
Vì một tương lai tươi sáng của dân tộc Việt Nam
Trước hết, để nâng cao nhận thức của sinh viên về trách nhiệm công dân, điều quan trọng nhất là khơi dậy ý thức tự giác trong mỗi cá nhân, để tinh thần trách nhiệm trở thành lựa chọn tự nhiên chứ không phải sự gò ép. Cùng với đó, việc gắn tri thức trên giảng đường với trải nghiệm thực tiễn qua các chuyến đi, dự án cộng đồng hay hoạt động tình nguyện sẽ giúp sinh viên vừa học, vừa hành, vừa lan tỏa những giá trị nhân văn.
Gia đình, nhà trường và xã hội cần đồng hành, tạo dựng môi trường tích cực, lành mạnh, đồng thời trang bị cho sinh viên kỹ năng xã hội, khả năng tiếp nhận và chọn lọc thông tin trong thời đại số. Bằng chính tri thức, tâm huyết và trải nghiệm, người thầy giữ vai trò “thắp lửa”, tiếp thêm niềm tin, động lực để sinh viên nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm và khát vọng cống hiến.
Từ những giải pháp trên, có thể thấy khi mỗi sinh viên nhận thức rõ sứ mệnh công dân của mình và được tạo điều kiện phát huy năng lực, họ sẽ trở thành lực lượng quan trọng, góp phần vào sự phát triển của đất nước trong giai đoạn hội nhập. Sinh viên hôm nay chính là thế hệ tiên phong, mang trong mình trách nhiệm và khát vọng xây dựng một Việt Nam giàu mạnh, bền vững trong tương lai.