Giữa vùng đất Thạch Thất (Hà Nội), làng Thạch Xá nép mình bên luỹ tre làng xanh ngát, ở đây có những đôi tay tỉ mẩn của người dân ngày ngày khắc điểm và cho ra đời những chú chuồn chuồn tre độc đáo có thể bay xa khỏi luỹ tre làng - trở thành thương hiệu mang biểu tượng văn hoá “chuồn chuồn tre Thạch Xá”.
Chuồn chuồn tre không chỉ là món đồ chơi dân gian độc đáo, mà còn là biểu tượng của sự sáng tạo và tinh thần khéo léo của người Việt. Từng đôi cánh nhỏ ấy mang theo hơi thở của làng nghề truyền thống - nơi con người sống chậm, cần mẫn, và bền bỉ gìn giữ một nghề thủ công giữa guồng quay hiện đại.
Anh Nguyễn Văn Tái, chủ cơ sở chuồn chuồn tre nghệ thuật Tái Tân, người đầu tiên mang nghề làm chuồn chuồn tre về với làng Thạch Xá.
Anh Tái chia sẻ, ban đầu anh là thợ ảnh dịch vụ cho khách du lịch đến chùa Tây Phương nên hay mang theo những con chuồn chuồn tre để làm đạo cụ chụp. Anh thấy được sự thích thú của khách với món đồ chơi thủ công này, nên sau này anh có dành nhiều thời gian để nghiên cứu và phát triển sản phẩm.
Chia sẻ về quy trình tạo nên một con chuồn chuồn tre, anh Tái cho biết: “Để có được một sản phẩm chuồn chuồn tre thì cần rất nhiều công đoạn nhỏ khác nhau, từ khâu chuẩn bị vật liệu đến khâu tạo hình rồi trang trí cho sản phẩm đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì từng chút một”.
Khâu đầu tiên là lựa chọn nguyên vật liệu, đó phải là loại tre bánh tẻ, không quá non nhưng cũng không được quá già.Từ đoạn tre được chọn, người thợ bổ đôi, cạo tinh tre và mang đi phơi để tránh ẩm mốc, mối mọt và sau đó mới cưa đoạn tre thành những khúc nhỏ.Từ những đoạn tre được chẻ nhỏ, người thợ phải vót mỏng rồi mới có thể bắt đầu mài cánh và thân chuồn chuồn.Anh Tái chia sẻ: “Công đoạn khó nhất là khâu chắp cánh vào thân làm sao để con chuồn chuồn đậu trên thân tre được cân đối, để được như vậy thì hai cánh chuồn chuồn phải được lắp đổ dồn về phía trước, trọng tâm sẽ được cân bằng ở phần mũi của chuồn chuồn”, anh nói thêm, nhờ làm nghề lâu năm nên có thể nhìn một cái là biết cánh nào thì nên lắp vào thân nào và lắp như nào để cân bằng được, nên tôi đã rút ngắn được thời gian rất nhiều so với giai đoạn đầu làm nghề.Con chuồn chuồn được đâu cân bằng trên mọi điểm tựa như này là đạt yêu cầu.Những chú chuồn chuồn sau khi được thành hình thì được đưa đến phòng sơn để khoác lên mình những màu áo sặc sỡ nhất. Thường thì chuồn chuồn có 10 màu chủ đạo tất cả như màu tím, đỏ, vàng, xanh lá,...Bước này đòi hỏi kĩ năng pha màu chuẩn chỉnh, không được lỏng quá cũng không được quá đặc.Sau khi được sơn màu, chuồn chuồn tre được phơi khô trong nhà có mái tre bởi nếu phơi trong điều kiện ánh sáng mặt trời quá gắt hoặc quá ẩm ướt cũng sẽ làm ảnh hưởng đến sản phẩm cuối cùng. Công đoạn này cần 2 -3 ngày để chuồn chuồn có được lớp sơn tốt nhất.Bước cuối cùng để tạo nên những chú chuồn chuồn tre đẹp mắt là trang trí thêm hoạ tiết cho sản phẩm. Những hoạ tiết trên thân những sản phẩm chuồn chuồn đều được lấy cảm hứng từ những biểu tượng quen thuộc của làng quê Việt.Những sản phẩm sau khi hoàn thành được phơi khô chờ ngày giao đến tay khách hàng.Chuồn chuồn tre được sáng tạo theo nhiều hình thù khác nhau như rùa biển, bươm bướm,... nhưng vẫn giữ được nét đẹp truyền thống của thứ đồ chơi thủ công, tuổi thơ biết bao thế hệ.
Giữa nhịp sống hiện đại vội vã, những cánh chuồn chuồn tre vẫn lặng lẽ bay - như lời nhắc dịu dàng về một làng nghề nhỏ nơi bàn tay và trái tim những người nghệ nhân vẫn ngày ngày giữ gìn hồn quê trong từng thớ tre, từng nét sơn.
