Lọc "tiếng ồn" trong âm nhạc số
Trước việc nhiều ca khúc có lời lẽ dung tục, lệch chuẩn tràn lan trên mạng xã hội, vừa qua các cơ quan quản lý thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã họp khẩn để đề xuất biện pháp chấn chỉnh. Không chỉ giới chuyên môn, công chúng cũng bày tỏ lo ngại khi những sản phẩm âm nhạc phản cảm dễ dàng tiếp cận, gây tác động tiêu cực đến thẩm mỹ và lối sống.
Ngày 27/10/2025, Cục Nghệ thuật biểu diễn cùng Cục Phát thanh - Truyền hình và Thông tin điện tử (thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã tiến hành họp khẩn về phương án xử lý nghiêm tình trạng ngày càng nhiều ca khúc có lời ca tục tĩu, “lệch chuẩn” xuất hiện trên mạng xã hội. Tại cuộc họp, lãnh đạo ngành văn hóa khẳng định quan điểm chỉ đạo của Bộ: “Phải chấn chỉnh nghiêm khắc và lập lại trật tự trên không gian mạng, không để những sản phẩm phản cảm, “lệch chuẩn” lan truyền, gây ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ”.
Thực trạng ca khúc “lệch chuẩn” lan rộng
Thực tế cho thấy thời gian qua nhiều ca khúc “lệch chuẩn” xuất hiện tràn lan trên nền tảng số. Trong đó, nhiều sản phẩm nhạc rap được "nhắc tên" bởi ca từ tục tĩu, cổ súy lối sống buông thả, thậm chí ngầm nhắc đến một số tệ nạn xã hội. Ví dụ, nam rapper Bình Gold từng tung ra loạt bài như “Bốc bát họ”, “Ông bà già tao lo hết”, “Quan hệ rộng”… với ca từ thô tục, hình ảnh phản cảm nhưng các MV này lại đạt hàng trăm triệu lượt xem.
Tương tự, nhiều tên tuổi nổi bật trong làng rap Việt như Binz, B Ray, Andree hay GDucky cũng từng bị điểm mặt vì các bản hit bị đánh giá chứa lời nhạc không phù hợp. Mặc dù sau đó, một số rapper đã gỡ bỏ sản phẩm gây tranh cãi nhưng không thể xóa bỏ hoàn toàn những ảnh hưởng đã để lại. Tất cả cho thấy một thực trạng đáng báo động: ca từ tục tĩu, phản cảm đang thâm nhập vào đời sống nghệ thuật và được giới trẻ tiếp nhận qua các nền tảng chia sẻ.
Bạn Trần Thị Phương Trang, sinh viên tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền chia sẻ: “Mình thừa nhận rằng đôi lúc bản thân dễ bị lôi cuốn bởi giai điệu bắt tai và vô thức làm ngơ với những thông điệp “thiếu sự nhân văn” của những ca khúc này. Theo mình, lý do giới trẻ dễ tiêu thụ nhạc phản cảm một phần là do các nền tảng trực tuyến luôn ưu tiên lan truyền những nội dung có thể thu hút sự chú ý, kể cả tích cực hay tiêu cực. Đặc biệt ở trên những nền tảng có nhiều người trong lứa tuổi thiếu niên vốn vẫn đang tò mò và chưa chưa có nhiều kỹ năng chọn lọc nội dung.”
Biểu hiện "lệch chuẩn" trong âm nhạc
“Nghệ thuật là cuộc sống, sân khấu là cuộc đời nhưng cuộc đời đó phải được chọn lọc mới trở thành nghệ thuật”, Cục trưởng Xuân Bắc nhắc lại quan điểm của Bộ VHTTDL về vai trò giáo dục của âm nhạc. Theo ông, một tác phẩm nghệ thuật phải đáp ứng chức năng thẩm mỹ, giáo dục và truyền tải giá trị nhân văn tích cực, nên những biểu hiện đi ngược với các giá trị văn hóa truyền thống, tôn giáo, hay thuần phong mỹ tục thì phải bị xử lý nghiêm khắc.
ThS. Phùng Thị Lan Hương, giảng viên Khoa Âm nhạc tại Học viện Múa Việt Nam cho biết, nhạc Việt khi du nhập phải “nhập gia tùy tục”, tức là dù được cho phép phá cách, phóng khoáng trong ngôn từ thì vẫn cần đảm bảo không đi quá xa với văn hoá Á - Đông nói chung, văn hoá Việt Nam nói riêng. Nếu ca khúc chỉ tập trung vào ngôn từ sốc, lời ca mang hàm ý văng tục, dung tục, thì về cơ bản đã vi phạm chuẩn mực chung của âm nhạc và xã hội.
Vì vậy cơ quan quản lý cần vừa duy trì sự sáng tạo của nghệ sĩ, vừa định hướng bằng khung pháp lý và quy tắc đạo đức để nghệ thuật phát triển lành mạnh. Đối với các cơ sở giáo dục, nhà trường cần định hướng đúng đắn cho học viên của mình.
“Ở trong nhà trường, chúng tôi luôn định hướng hướng sinh viên về thẩm mỹ âm nhạc nói riêng hay thẩm mỹ nghệ thuật nói chung. Thẩm mỹ là những cái đẹp của bản sắc văn hóa kết hợp với sự phát triển của xã hội hiện nay. Sinh viên phải được định hướng đúng đắn về về sáng tác của mình, về trình diễn của mình và phong cách làm nghề của mình”, ThS. Phùng Thị Lan Hương nói thêm.
Tác động từ "phát súng cảnh báo"
Bạn Ngô Thanh Nga, sinh viên tại Trường Đại học Văn hoá Nghệ thuật Quân đội cho rằng nghệ sĩ trẻ khi sáng tác cũng cần tự ý thức trách nhiệm. “Người làm nghệ thuật vừa truyền tải thông điệp đến khán giả vừa là cá nhân có sức ảnh hưởng sâu rộng. Do đó, nghệ sĩ cần xác định rõ định hướng nghệ thuật của mình, quan trọng nhất là mang tới những giá trị tích cực cho khán giả và có trách nhiệm với con đường âm nhạc của mình”.
Nhìn chung, hầu hết ý kiến đều tỏ ra đồng cảm với chủ trương làm trong sạch đời sống âm nhạc của cơ quan quản lý. Các động thái xử lý cứng rắn như yêu cầu các hãng đĩa và nghệ sĩ rà soát, gỡ bỏ ca khúc nhạy cảm đã cho thấy hiệu quả bước đầu. Theo báo cáo, trong ngày 28/10, một số ca sĩ thuộc SpaceSpeakers Label đã ẩn hoặc gỡ nhiều bài hát bị coi là “nhạy cảm” (Soobin ẩn “Luật anh”, Binz gỡ 4 ca khúc gây tranh cãi, Rhymastic ẩn 3 bài hát,…). Đây là tín hiệu tích cực cho thấy ngành nghệ thuật đang bắt đầu nghiêm túc điều chỉnh sản phẩm cho phù hợp định hướng đã đề ra.
Trong bối cảnh các cơ quan quản lý văn hóa liên tục hoàn thiện khung pháp lý và đẩy mạnh kiểm soát nội dung trên mạng, nhiều ý kiến kỳ vọng đời sống âm nhạc sẽ dần trở nên lành mạnh hơn. Nếu tạo được tiêu chí rõ ràng, vừa khuyến khích sáng tạo vừa kiên quyết xử lý nội dung sai phạm thì tình trạng “nhạc rác” có thể được kiểm soát tốt hơn. Trước mắt, ngành văn hóa cam kết tiếp tục phối hợp chặt chẽ để cả hoạt động sáng tạo lẫn quản lý đều đi đúng định hướng, vừa thúc đẩy phát triển tài năng mà vẫn bảo vệ được chuẩn mực chung.