Những anh hùng bảo vệ bầu trời - Thép đã tôi giữa tầng không

PHẦN 1

Không phải lúc nào bầu trời Hà Nội cũng yên bình như hôm nay. Đã từng có những mùa đông mà gió lạnh chỉ là thứ yếu – bởi bom đạn mới là thứ khiến lòng người run rẩy. Đầu những năm thập niên 70, khi “pháo đài bay” B-52 của Mỹ tràn ngập không phận, và bầu trời thủ đô bỗng hóa chiến trường khốc liệt. Trong làn khói bom dày đặc, lực lượng Phòng không – Không quân Việt Nam xông vào trận địa. Những người lính áo xanh kiên cường trụ lại giữa tâm điểm tàn phá, điều khiển radar, tính toán đường bay, khóa mục tiêu và phóng tên lửa đánh chặn từng “pháo đài bay” hiện đại bậc nhất của Mỹ.

Trước khi tạo nên bước ngoặt chiến lược trong chiến dịch không kích vào Hà Nội, lực lượng Phòng không – Không quân đã được xây dựng từ những ngày đầu kháng chiến chống Pháp. Bắt đầu bằng pháo cao xạ thô sơ và ống nhòm thủ công, bộ đội Việt Nam đã từng bước phát triển hệ thống phòng không đa tầng – bao gồm radar, tên lửa, pháo cao xạ và không quân tiêm kích – đủ sức đối đầu với các cuộc tấn công trên không quy mô lớn.

Trước những trận không kích ác liệt của đối phương, lời dạy năm xưa của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi đến thăm Trung đoàn 921 ngày 3/4/1965 vẫn vang vọng: “Tổ tiên ta từ xưa đã có chiến công trên sông, trên biển, trên bộ, ngày nay chúng ta phải mở mặt trận trên không thắng lợi. Trách nhiệm ấy trước hết là ở các chú… Vũ khí trong tay người Việt Nam dù thô sơ cũng giành hiệu suất cao… Hãy bắt chước đồng bào miền Nam, nắm chắc thắt lưng địch mà đánh.” Đó không chỉ là lời căn dặn, mà là kim chỉ nam cho cả một thế hệ chiến đấu. Những người lính phi công trẻ, những kíp chiến đấu trên trận địa tên lửa, đã biến ý chí thành hành động – và viết nên bản hùng ca chiến thắng giữa tầng không bằng chính bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam.

Chiến thắng trên bầu trời Hà Nội những năm 70 là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa con người và khí tài, là minh chứng cho trí tuệ, ý chí và lòng yêu nước của lực lượng Phòng không – Không quân Việt Nam. Từ những năm tháng chiến tranh khốc liệt đến thời bình hôm nay, họ vẫn luôn là điểm tựa vững chắc, là lá chắn thép bảo vệ chủ quyền cho bầu trời Tổ quốc.

Hành trình của những người lính “giữ trời” sẽ được kể lại qua từng chặng đường lịch sử – từ những chiến sĩ phòng không giữa lòng đất lửa Vĩnh Linh đến các phi công Su-27 vút lên giữa bầu trời Tổ quốc – để thấy được hành trình trưởng thành, hiện đại hóa và truyền lửa không ngừng nghỉ của lực lượng Phòng không – Không quân Việt Nam.

Trong đó, Anh hùng LLVTND Phạm Trương Uy và Thượng tướng Võ Văn Tuấn là hai lát cắt tiêu biểu – đại diện cho hai thời kỳ, hai mặt trận nhưng cùng hội tụ một lý tưởng duy nhất: gìn giữ bầu trời thiêng liêng của Tổ quốc bằng trí tuệ, bản lĩnh và những cống hiến thầm lặng.

Anh hùng LLVTND Phạm Trương Uy, sinh năm 1936, trưởng thành từ những năm tháng ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, là hiện thân của thế hệ “làm cách mạng bằng tay không”. Ông là một trong những sĩ quan tên lửa đầu tiên được Việt Nam cử sang Liên Xô đào tạo, rồi trở về và trực tiếp chỉ huy nhiều trận đánh then chốt, trong đó có những cuộc đấu trí, đấu lực với B-52 ngay tại “tọa độ lửa” Vĩnh Linh.

Với gần 100 trận chiến đấu, trong đó có ít nhất 22 máy bay Mỹ bị bắn rơi, 9 chiếc do chính ông trực tiếp chỉ huy, ông vừa là chiến binh, vừa là nhà chiến lược của lực lượng tên lửa phòng không Việt Nam. Không hào nhoáng cũng chẳng cần những mỹ từ, nhưng di sản ông để lại là cả một kho tàng tài liệu huấn luyện, chiến thuật quý báu, được đúc rút từ chính kinh nghiệm thực chiến của ông và đồng đội.

Tiếp nối thế hệ đi trước, Thượng tướng Võ Văn Tuấn – một trong những người đầu tiên lái máy bay Su-27 tại Việt Nam – là phi công từng được đào tạo tại Học viện Không quân Gagarin danh tiếng. Là con trai của nhà ngoại giao kỳ cựu Võ Văn Sung – người từng góp mặt trong các cuộc đàm phán mật tại Paris – Thượng tướng Võ Văn Tuấn mang trong mình dòng chảy của cả ngoại giao và quân sự, của sự điềm tĩnh trên bàn đàm phán và bản lĩnh trên buồng lái. Đó là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa “giữ nước” và “dựng nước” – không chỉ bằng bom đạn, mà bằng cả chiến lược, công nghệ và tầm nhìn hội nhập.

Từ màn đêm chiến tranh đến sắc xanh hòa bình là hành trình của biết bao thế hệ – và của những cá nhân tiêu biểu như Anh hùng Phạm Trương Uy và Thượng tướng Võ Văn Tuấn, chúng ta gọi là “những anh hùng bảo vệ bầu trời” – danh xưng ấy không đơn thuần là vinh danh chiến công, mà còn là sự ghi nhận cho những con người đã gìn giữ chủ quyền bầu trời Việt Nam bằng bản lĩnh, ý chí và cả niềm tin sắt đá – để bầu trời ấy luôn tự do, bất khả xâm phạm và thuộc về nhân dân.

Bầu trời Việt Nam từng bùng cháy giữa mưa bom bão đạn, và chính từ tâm bão ấy, những người lính phòng không đã dựng lên bản hùng ca bằng ánh pháo sáng và ý chí sắt đá. Hơn nửa thế kỷ trước, khi hai chữ “phòng không” còn xa lạ, đất nước đã gồng mình trong kháng chiến, và những người lính chân đất phải đối diện muôn vàn thiếu thốn, với vũ khí thô sơ, quan sát bằng mắt thường và kinh nghiệm gần như bằng không.

Vậy mà giữa muôn trùng khó khăn, những trận địa pháo vẫn dựng lên khắp núi rừng, đồng bằng. Từ những khẩu pháo tự chế thời kháng Pháp đến tổ hợp tên lửa hiện đại hôm nay, lực lượng phòng không đã không chỉ bảo vệ bầu trời mà còn khẳng định lời thề son sắt với Tổ quốc.

Nhờ ý chí sắt đá và trí tuệ sáng tạo, những người lính xuất thân từ những đồng quê lam lũ, đã tự học cách ngắm bắn máy bay, tính toán tầm bắn trong đầu, luyện tập ngày đêm bên lũy tre, bụi chuối và luôn trong trạng thái tập trung cao độ. Mỗi lần tập bắn là một lần đúc kết kinh nghiệm, mỗi lần chiến đấu là một bài học xương máu.

Lực lượng phòng không dần lớn mạnh cùng sự phát triển của cách mạng. Từ kháng chiến chống Pháp chuyển sang kháng chiến chống Mỹ, thế trận phòng không cũng được mở rộng, hiện đại hóa, phủ kín cả vùng trời miền Bắc, đặc biệt là khả năng chống nhiễu dẫn bắn - vấn đề sống còn khi đối đầu với không quân Mỹ. Năm 1972 tại chiến trường Kiến Tường, hệ thống tên lửa SAM-2 sau nhiều lần cải tiến đã khắc phục được tình trạng mất kiểm soát do nhiễu điện tử, giúp tên lửa duy trì được quỹ đạo chính xác khi tấn công mục tiêu. Những cải tiến này cùng với kinh nghiệm chiến đấu được đúc kết đã góp phần quan trọng trong chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không” tháng 12 năm 1972, khi hàng loạt những chiếc “pháo đài bay” B-52 bị bắn rơi.

Những chiến công của lực lượng phòng không Việt Nam không dừng lại ở những trận đánh đã đi vào sách sử, mà còn nhiều khoảnh khắc khiến cả đối phương cũng phải sững sờ - khi ta hạ gục những mục tiêu được bảo vệ nghiêm ngặt nhất. “Các bác bắn không phải B-52 đâu, mà là EB-6. Đó là máy bay tác chiến điện tử, cái ấy còn quý hơn cả B-52” - Anh hùng LLVTND Phạm Trương Uy nhớ lại quá khứ. EB-66 - một trong những “lá chắn điện tử” chủ lực của không quân Mỹ bị bộ đội tên lửa Việt Nam bắn rơi - là minh chứng rằng: phòng không Việt Nam không chỉ biết đánh, mà còn đánh trúng những thứ mà đối phương không hề ngờ tới.

Phòng không trong giai đoạn này không chỉ là lực lượng chuyên trách, mà trở thành cuộc chiến của toàn dân: Thanh niên xung phong làm trinh sát báo động, dân quân tự vệ tham gia trực chiến, kết hợp cùng bộ đội chính quy tạo nên thế trận ba tầng vô cùng hiệu quả. Được hun đúc trong bầu không khí cách mạng sôi sục của quê hương, lớp lớp thanh niên sẵn sàng bước vào cao trào cách mạng với trái tim sục sôi khí thế đánh giặc.

Ông Phạm Trương Uy cũng mang trong mình tinh thần ấy: “Để nói về động lực tham gia chiến đấu, thì đó là việc sống trong cao trào cách mạng và kháng chiến của một vùng quê cách mạng và kháng chiến ở Thanh Hóa. Người người đều nô nức ra đánh giặc, giúp nước."

Không ai bảo ai, nhưng ai cũng sẵn sàng xông pha, sẵn sàng hiến dâng những năm tháng tuổi trẻ của mình cho non sông đất nước.

Lịch sử không ngủ yên trong những trang sách cũ, mà được tiếp nối mỗi ngày bởi những thế hệ phòng không hôm nay - vẫn lặng lẽ canh trời, tiếp bước các thế hệ đi trước như ông Phạm Trương Uy và lớp lớp thanh niên khi đó.

Công cuộc hiện đại hóa từng bước được triển khai, với sự đầu tư bài bản vào các loại khí tài, hệ thống cảnh giới và chỉ huy điều hành. Những khẩu pháo cao xạ năm xưa giờ đã nhường chỗ cho các hệ thống tên lửa hiện đại, radar tối tân; những trận địa thủ công ngày ấy được thay bằng hệ thống phòng thủ điện tử hiện đại bậc nhất.

Song hành với việc nâng cao khả năng phát hiện và tiêu diệt mục tiêu, lực lượng phòng không còn đổi mới mạnh mẽ trong công tác huấn luyện và tổ chức. Các đơn vị thường xuyên tổ chức huấn luyện sát thực tế, từ điều kiện thời tiết khắc nghiệt đến các tình huống giả định chiến tranh phi đối xứng, nhằm nâng cao khả năng phản ứng linh hoạt. Đội ngũ sĩ quan trẻ được đào tạo bài bản trong và ngoài nước, tiếp cận công nghệ hiện đại, làm chủ vũ khí tiên tiến, từ đó nâng cao hiệu quả chỉ huy, tăng cường tính cơ động và chủ động bảo vệ vùng trời Tổ quốc.

Trong hành trình ấy, những tài liệu huấn luyện truyền thống như quyển “Cẩm nang xạ kích” do chính ông Phạm Trương Uy biên soạn vẫn giữ nguyên giá trị. Về động lực viết nên cuốn cẩm nang này, ông Uy đã chia sẻ: “Đánh không chỉ riêng việc đánh, mà ngay công việc làm cũng đều rút kinh nghiệm, là rút kinh nghiệm chân thành với nhau”.

Cuốn sách không chỉ ghi lại những kỹ thuật, thế bắn, phương pháp quan sát và phán đoán mục tiêu từ thực tiễn chiến đấu, mà còn truyền tải tinh thần mưu trí, kiên cường của người lính cao xạ. Với nhiều thế hệ sĩ quan trẻ, đó không chỉ là tài liệu huấn luyện, mà đã trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại - nơi kinh nghiệm xương máu của cha anh tiếp tục nuôi dưỡng ý chí bảo vệ bầu trời Tổ quốc.

Với sự tiến bộ thần tốc của công nghệ, người lính phòng không thời nay đã bước vào một chiến tuyến mới - nơi cần cả bản lĩnh và khả năng làm chủ tri thức hiện đại. Lực lượng phòng không trong thời đại mới đang đối mặt với những thách thức chưa từng có: vũ khí siêu thanh với tốc độ cực cao làm thu hẹp thời gian phản ứng; UAV bầy đàn nhỏ gọn nhưng có thể gây rối loạn hệ thống phòng thủ nếu chỉ một vài chiếc vượt qua; tấn công điện tử, chiến tranh mạng làm nhiễu radar…

Để ứng phó hiệu quả, các đơn vị phòng không đã từng bước xây dựng hệ thống phòng thủ đa tầng, tích hợp tên lửa, laser, vũ khí năng lượng định hướng, kết hợp với trí tuệ nhân tạo để phân tích dữ liệu, dự đoán đường bay và tự động hóa đánh chặn.

Đồng thời, hệ thống cảnh báo sớm từ vệ tinh và cảm biến hiện đại giúp phát hiện nguy cơ từ xa, tạo nên một thế trận phòng không vững chắc, chủ động ứng phó trong mọi tình huống, chỉ để hướng tới mục tiêu chung - tiếp tục gìn giữ bầu trời trong xanh như lớp người đi trước từng làm, nhưng bằng phương thức của thời đại số.

Đứng dưới bầu trời xanh của Tổ quốc hôm nay, những người lính phòng không - dù là thế hệ từng nắm chắc cò súng bên trận địa năm xưa hay lớp sĩ quan trẻ đang điều khiển hệ thống tên lửa hiện đại - đều có chung một niềm tự hào. Đó là niềm kiêu hãnh được góp phần gìn giữ hòa bình từ trong khói lửa, viết tiếp sứ mệnh cao cả mà cha anh để lại. Những chiến công của quá khứ không lùi xa, mà vẫn rực sáng như sao trời, soi đường cho thế hệ hôm nay và mai sau vững bước.

HẾT PHẦN 1

Những người lính Không quân - lặng lẽ giữa bầu trời, kiên cường trong mọi hoàn cảnh, và chưa từng ngơi nghỉ trong sứ mệnh bảo vệ Tổ quốc giữa muôn trùng mây trắng.

Hình thành trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ ác liệt, lực lượng Không quân Nhân dân Việt Nam được giao sứ mệnh ngăn chặn những đòn đánh hủy diệt từ kẻ thù, bảo vệ không phận của tổ quốc. Ra đời trong bối cảnh đầy gian nan, khi bầu trời miền Bắc thường xuyên bị xé toạc bởi tiếng động cơ phản lực và những đợt oanh tạc quy mô lớn, nhưng lực lượng non trẻ ấy nhanh chóng khẳng định vai trò chủ lực trong bảo vệ vùng trời Tổ quốc.

Với những dòng máy bay chiến đấu như MiG-17, MiG-19 và đặc biệt là MiG-21, Không quân Việt Nam đã làm nên nhiều chiến thắng ghi dấu ấn trong lịch sử quân sự Việt Nam, trong đó có chiến công bắn rơi máy bay B-52 - loại vũ khí từng được mệnh danh là “pháo đài bay bất khả xâm phạm”.

Để đạt được những chiến thắng lẫy lừng ấy, không thể thiếu những danh anh hùng kiên trung và những “cộng sự đắc lực” đã làm nên huyền thoại cho Không quân nước nhà, đó chính là những phi công cừ khôi của Không quân nhân dân Việt Nam.

Trong số những phi công làm nên kỳ tích của Không quân Việt Nam, Anh hùng LLVTND Nguyễn Văn Bảy là cái tên không thể không nhắc đến. Sinh ra trong một gia đình nông dân ở Đồng Tháp, ông bước vào quân ngũ khi tuổi đời còn rất trẻ, nhưng bằng ý chí, lòng gan dạ và tài năng thiên phú trong điều khiển máy bay, ông đã trở thành một trong những “huyền thoại sống” của bầu trời Việt Nam.

Ông Bảy chiến đấu bằng chiếc MiG-17 - loại máy bay phản lực đã cũ vào thời điểm đó, vận tốc chậm hơn, trang bị đơn giản hơn nhiều so với các loại tiêm kích siêu âm “con ma” F4, “thần sấm” F105 của Mỹ. “MiG-17 là một loại máy bay phản lực chiến đấu, với chúng ta khi ấy, là một biểu tượng, một huyền thoại trên bầu trời. Trong tay các phi công Việt Nam, nó trở thành thứ vũ khí khiến đối phương phải dè chừng. Tuy nhiên, nếu đặt lên bàn cân so sánh với lực lượng không quân Mỹ hiện đại thời đó, rõ ràng MiG-17 ở vào thế yếu hơn rất nhiều, và nếu để đánh nhau thì nó không tương xứng.” - Thượng tướng Võ Văn Tuấn chia sẻ.

Thế nhưng, chính trong hoàn cảnh bất lợi ấy, ông Bảy đã phát huy lối đánh thông minh, gần như “dụ địch vào bẫy” rồi bất ngờ tung đòn ở khoảng cách gần - nơi mà khả năng cơ động của MiG-17 phát huy tối đa. Bằng MiG-17, ông bắn rơi bảy máy bay Mỹ, trong đó có cả những chiếc F105 “thần sấm” lừng danh, trở thành một trong mười phi công “Ace” của Việt Nam được thế giới công nhận.

Theo Thượng tướng Võ Văn Tuấn, có thể nói rằng: “MiG-21 xứng đáng là huyền thoại trên không trong chiến tranh của Không quân nhân dân Việt Nam, của Quân đội nhân dân Việt Nam, của nhân dân Việt Nam”. Cho đến nay, tuy MiG-21 đã không còn được sử dụng, nhường chỗ cho những loại máy bay chiến đấu hiện đại và tân tiến hơn, nhưng có lẽ, “không ai có quyền đưa ra bất kỳ lý do nào để phủ nhận giá trị của một dòng máy bay huyền thoại như thế. MiG-21 mãi là biểu tượng gắn liền với một thời kỳ chiến đấu anh dũng, oai hùng của không quân Việt Nam.”

Sau những năm tháng chiến đấu khốc liệt, đất nước bước vào thời kỳ hòa bình, nhưng với lực lượng Không quân Nhân dân Việt Nam, sứ mệnh bảo vệ bầu trời chưa một phút giây nào ngơi nghỉ. Không còn bóng quân thù, không còn những trận không chiến một mất một còn, nhưng bầu trời bình yên vẫn luôn cần được canh giữ. Từ việc làm chủ không phận trong chiến tranh, Không quân Việt Nam chuyển mình bước vào giai đoạn mới - bảo vệ tầng không trong thời bình.

Đây là thời kỳ mà người lính không quân đối mặt với những thách thức hoàn toàn khác: làm chủ công nghệ hiện đại, hệ thống chỉ huy - điều khiển tối tân, huấn luyện liên tục để luôn sẵn sàng trong mọi tình huống bất ngờ. Giữ vững vùng trời không còn bằng những trận đánh trực diện, mà bằng sự tỉnh táo, bền bỉ và thầm lặng. Trên nền tảng của một quá khứ anh hùng, Không quân Việt Nam tiếp tục sứ mệnh gìn giữ hòa bình bằng bản lĩnh và trí tuệ của thời đại mới.

Thượng tướng Võ Văn Tuấn, nguyên Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam là một trong những phi công trưởng thành sau chiến tranh, khi Không quân Việt Nam bước vào giai đoạn hiện đại hóa. Dù không trực tiếp tham chiến, ông vẫn gắn bó với bầu trời qua từng chuyến bay tuần tra, kiểm soát không phận, sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống khẩn cấp. Đây cũng là từng kỳ Không quân tiếp cận khí tài hiện đại, nâng cao trình độ và mở rộng hợp tác quốc tế.

Đối với Thượng tướng, trong thời bình, khi công nghệ, máy móc phát triển vô cùng tối tân, đòi hỏi ở người phi công một năng lực hoàn toàn khác. Không còn những cuộc không chiến trực diện, người lính không quân phải làm chủ công nghệ, hệ thống tác chiến điện tử, thiết bị trinh sát hiện đại… Bởi lẽ, phía sau mọi cỗ máy tối tân vẫn luôn cần một người điều khiển thực sự tinh nhuệ, đủ bản lĩnh và kinh nghiệm để biến khí tài thành sức mạnh.

“Dù máy bay có hiện đại như thế nào thì điều quan trọng nhất, suy cho cùng, vẫn là con người. Cần phải huấn luyện như thế nào, rèn luyện ra sao để có thể khai thác và sử dụng tối đa tính năng của máy bay - đó mới là cách phát huy hiệu quả thực sự. Bởi nếu phi công không được đào tạo bài bản, năng lực hạn chế, thì dù có ngồi trên Yak-130, Su-27 hay Su-30 hiện đại, cũng chưa chắc đã chiến thắng được một phi công điều khiển MiG-21 nhưng được huấn luyện kỹ lưỡng và biết cách đánh hiệu quả. Chính vì thế, yếu tố con người luôn là nhân tố quyết định – trong mọi tình huống, mọi thời đại.” - Thượng tướng chia sẻ thêm. Đồng thời, họ phải duy trì cường độ huấn luyện cao để luôn sẵn sàng khi có lệnh.

Bên cạnh yếu tố về năng lực và kỹ thuật thì tinh thần cũng chính là nhân tố quan trọng góp phần tạo nên một người lính Không quân thực thụ. Trong đó, tinh thần thép của những người lính phi công thời chiến: gan dạ, mưu trí và sẵn sàng hy sinh vẫn luôn là ngọn lửa âm ỉ cháy trong tim thế hệ phi công hôm nay, kết tinh thành truyền thống của Không quân Việt Nam. “Truyền thống là yếu tố vô cùng quan trọng. Chính truyền thống hun đúc nên lòng yêu nước, tình yêu quê hương, đồng bào và Tổ quốc. Đồng thời, truyền thống cũng nhắc nhở mỗi thế hệ hôm nay phải biết trân trọng, biết ơn thế hệ đi trước - những con người đã không tiếc máu xương để gây dựng nên giá trị thiêng liêng đó.”

Hiện nay, trong thời đại công nghệ quân sự phát triển nhanh chóng và hình thái chiến tranh ngày càng phức tạp, lực lượng Không quân không thể chỉ chờ đợi và phản ứng thụ động. Theo Thượng tướng Võ Văn Tuấn, lực lượng Phòng không - Không quân nói riêng cũng như Quân đội Nhân dân Việt Nam nói chung cần luôn đề cao cảnh giác. “Chúng ta cần phải luôn ở thế chủ động - chủ động trong nghiên cứu, đánh giá và dự báo tình hình. Phải xác định rõ: đối phương của chúng ta là ai, họ có thể sử dụng loại vũ khí nào, tấn công theo cách nào và mục tiêu sẽ là đâu. Từ đó, trên cơ sở những gì chúng ta đang có, sẽ đưa ra phương án ứng phó phù hợp. Đó chính là cách hiệu quả nhất, tối ưu nhất để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ được giao.”

Cùng với nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu và bảo vệ vùng trời Tổ quốc, lực lượng Không quân Nhân dân Việt Nam ngày nay còn đảm nhận nhiều trọng trách trong thời bình: tuần tra biển đảo, cứu hộ - cứu nạn, hỗ trợ nhân đạo trong thiên tai, dịch bệnh...

Họ âm thầm có mặt ở những nơi hiểm nguy nhất, thực hiện những nhiệm vụ ít ai biết đến, nhưng lại mang ý nghĩa sống còn với an ninh - quốc phòng và sự bình yên của nhân dân. Đó là hình ảnh người lính không quân trong thời đại mới - vững vàng, tinh nhuệ và tận tụy với sứ mệnh gìn giữ bầu trời hòa bình của đất nước.

HẾT PHẦN 2

Dù chiến tranh đã lùi xa nhưng những bài học từ trận mạc vẫn còn nguyên giá trị. Những người từng đứng nơi lằn ranh sinh tử, điều khiển hệ thống tên lửa hạ gục máy bay B-52 hay cầm lái MiG-21 để áp sát, tạo thế áp đảo trước phi đội F-4, họ không chỉ để lại chiến công mà còn để lại một nền tảng tư duy, kỹ năng và bản lĩnh cho thế hệ hôm nay. Đó vừa là di sản của những trận đánh, mà vừa là vốn quý về trí tuệ, kỷ luật, tinh thần bền bỉ và khát vọng học hỏi không ngừng nghỉ của một thế hệ từng sống giữa gian nguy.

Hơn nửa thế kỷ kể từ những ngày Hà Nội chìm trong biển lửa, lực lượng Phòng không – Không quân Việt Nam không còn là đội hình mới thành lập, học lý thuyết từ sách giáo trình Nga và Liên Xô cũ, luyện tập trên mô hình gỗ hay bắn đạn giả. Thay vào đó, họ đã trở thành lực lượng làm chủ bầu trời Tổ quốc, với các đơn vị Su-30MK2 hiện đại, radar thế hệ mới, chiến thuật linh hoạt, và trên hết là một lớp người không quên bài học từ quá khứ.

Những di sản của thế hệ cha ông không dừng lại ở những tấm huân chương hay tên gọi đơn vị mà thay vào đó chúng sống động trong tinh thần học hỏi, kỷ luật và lòng yêu nước được trao truyền qua từng thế hệ. Và nếu phải tìm một minh chứng rõ ràng nhất cho điều ấy, thì di sản của Anh hùng LLVTND Phạm Trương Uy là một hình ảnh tiêu biểu: không chỉ là người lính chiến đấu giỏi, ông còn là “người thầy” của nhiều lớp sĩ quan phòng không – một người say mê học, nghiêm túc huấn luyện, tận tụy truyền lửa.

Trong những ngày chiến đấu ác liệt, khi không có thời gian để nghỉ ngơi đúng nghĩa, ông vẫn dành từng giờ sau trận đánh để rút kinh nghiệm, ghi lại điều chỉnh kỹ thuật, chiến thuật trong những quyển sổ tay tự làm “Tôi viết vì có những bài học phải rút ra ngay. Hôm nay mình làm sai thì ngày mai phải tránh. Mình không ghi lại thì các đồng đội khác lại vấp phải.” – ông chia sẻ.

Không ai bắt ông phải viết nhưng ông vẫn viết. Và ông viết giữa bom đạn, viết khi trời chưa sáng, giữa những đêm lạnh thấu xương trong hầm đất, viết khi vừa tổ chức mai táng đồng đội. Với ông, tri thức chiến đấu cũng là một loại vũ khí. Huấn luyện không tách rời chiến đấu, và chiến đấu cũng là một phần của huấn luyện. “Ngọc bất trác bất thành khí, người bất học bất tri lý… phải học, học nữa, học suốt đời” – câu nói được ông nhắc lại như một kim chỉ nam. Đó cũng là lý do vì sao ông dành nhiều đêm miệt mài rút kinh nghiệm, cẩn thận ghi chép từng công thức, sơ đồ kỹ thuật vào sổ tay chiến thuật - như một cách lưu giữ tri thức và hun đúc bản lĩnh chiến đấu cho lớp người đi sau.

Nếu anh hùng Phạm Trương Uy truyền ngọn lửa của sự kỷ luật, cẩn trọng và đức hy sinh, thì Thượng tướng Võ Văn Tuấn - đại diện cho thế hệ kế cận - lại tiếp nối di sản ấy bằng tầm nhìn hiện đại và tư duy chiến lược trong thời bình. Trong thời đại mà chiến tranh không còn đơn thuần là đối đầu vũ trang mà lan sang không gian mạng, vũ trụ và các hệ thống tác chiến điện tử, thì người phi công không chỉ là chiến binh mà còn là nhà quản trị, nhà kỹ thuật - “Nếu chỉ lái máy bay hiện đại mà không hiểu cách đánh, không hiểu tinh thần truyền thống thì không thể thắng. Truyền thống là thứ tạo ra lòng yêu nước, tôn trọng lớp đi trước và củng cố bản lĩnh lớp đi sau” - Thượng tướng Võ Văn Tuấn chia sẻ.

Trong lực lượng Không quân Nhân dân Việt Nam, sự tiếp nối giữa các thế hệ không chỉ là việc bàn giao vị trí hay chức trách, mà là sự truyền trao tinh thần, tri thức và bản lĩnh. Từ thế hệ làm nên những chiến công rực rỡ bằng MiG-17, MiG-21, đến thế hệ làm chủ Su-30, Yak-130 hiện đại, đều cùng chung một lý tưởng: giữ vững vùng trời Tổ quốc. Chính mạch nguồn ấy đã dần hình thành nên truyền thống của Không quân Việt Nam - nơi mỗi phi công đều ý thức mình là mắt xích trong dòng chảy thiêng liêng của lịch sử, là người gánh vác niềm tin của lớp lớp cha anh.​

Lời nhắn nhủ của Thượng tướng Võ Văn Tuấn không chỉ là niềm tin, mà còn là sự chuyển giao thiêng liêng của trách nhiệm và lý tưởng bảo vệ bầu trời Tổ quốc.​

Đặt niềm tin vào thế hệ kế thừa, Thượng tướng Võ Văn Tuấn không ngần ngại khẳng định thêm: “Thế hệ ngày nay vẫn luôn nhìn thấy những người anh hùng đi trước như những tấm gương lớn – những tượng đài để học tập và noi theo. Chính điều đó đã hun đúc nên một chất liệu tư tưởng bền vững trong tâm trí người lính. Và chúng ta hoàn toàn có thể tin rằng: thế hệ trẻ hôm nay sẽ làm nên những chiến công xứng đáng – thậm chí còn rực rỡ hơn cả cha ông.”​

Di sản của những người hùng không đơn thuần là hiện vật trưng bày trong bảo tàng. Những di sản ấy đang sống trong từng buổi huấn luyện, từng lần kiểm tra khí tài, từng giờ trực chiến. Di sản nằm trong từng cuốn sổ tay chiến thuật, bên cạnh gối ngủ, ghi vội vài công thức, sơ đồ, chiến thuật rút kinh nghiệm từ những buổi tập. Và trên tất cả, những di sản đó sống trong chính con người – trong thế hệ phi công, trắc thủ, sĩ quan phòng không đang âm thầm “giữ trời” mỗi ngày.​

Không cần phải chạm tay vào huy chương, cũng không cần lật tìm trong sử sách những chiến công lẫy lừng. Chỉ cần lặng nghe tiếng động cơ vọng giữa trời chiều, bắt gặp ánh mắt kiên định của người lính trẻ trong sắc xanh quân phục, ta sẽ hiểu: di sản của cha ông vẫn đang được kế tục - không ngơi nghỉ, không phai mờ, và đang viết tiếp những chương mới bằng bản lĩnh, trí tuệ và khát vọng của thế hệ hôm nay.​

HẾT PHẦN 3

Khói lửa chiến tranh đã lùi xa, nhưng nhiệm vụ canh giữ Tổ quốc vẫn chưa bao giờ kết thúc. Trên các trạm radar, trong buồng lái phi cơ, nơi trận địa tên lửa, vẫn luôn có những con người âm thầm canh gác bầu trời, ngày đêm túc trực, sẵn sàng hành động khi Tổ quốc cần. Từ những ngày đầu còn chiến đấu với các trang bị thô sơ, đến hôm nay khi các phi công làm chủ bầu trời trong buồng lái Su-30 hiện đại, lực lượng Phòng không – Không quân Việt Nam chưa bao giờ rời xa sứ mệnh cốt lõi: giữ bình yên cho từng tấc trời quê hương.

Họ không được chọn thời đại để sinh ra, nhưng đã chọn cách sống xứng đáng với thời đại ấy. Trong chiến tranh, họ ngẩng đầu đối mặt với B-52, còn trong hòa bình, họ lặng lẽ gánh vác trách nhiệm giữ trời - canh gác không nghỉ, rèn luyện không ngừng, học tập không mỏi mệt. Những con người kiên định và bền bỉ ấy đã chọn đứng vững giữa mọi đổi thay – không cần hào quang, không cần tiếng vang, chỉ cần một niềm tin không lay chuyển vào sứ mệnh thiêng liêng với Tổ quốc.

Khi nhìn về bầu trời Việt Nam, ta có thể kể ra nhiều loại khí tài hiện đại, nhiều phi đội thiện chiến, nhiều chiến thắng hào hùng. Nhưng vượt lên trên tất cả, di sản lớn nhất mà lực lượng Phòng không - Không quân để lại vẫn là con người – những con người đã hun đúc nên một truyền thống vững như thành đồng, nơi tri thức, lòng trung thành và bản lĩnh chiến đấu hòa làm một.

Không phải ai cũng từng giương nòng pháo hay trực tiếp chiến đấu, nhưng với mỗi người lính Phòng không – Không quân, giữ trời là một lời thề khắc vào tim – sống cùng kỷ luật, bay cùng lý tưởng, trưởng thành giữa gian khổ. Giờ đây, thế hệ mới tiếp bước, không lớn lên giữa tiếng bom nhưng được nuôi dưỡng từ ký ức cha anh. Họ không chỉ vận hành khí tài, mà còn mang theo tinh thần giữ gìn những giá trị thiêng liêng – thứ công nghệ không thể thay thế. Trong bầu trời hoà bình hôm nay, họ vẫn bay cùng ý chí được hun đúc từ lửa đạn năm xưa.

Một ngày nào đó, thế hệ hôm nay cũng sẽ lùi về quá khứ. Những chiến sĩ trẻ của thời bình sẽ kể lại câu chuyện của mình – như cách Anh hùng Phạm Trương Uy từng viết giữa khói bom lửa đạn, cách Thượng tướng Võ Văn Tuấn từng bay giữa muôn trùng nhiệm vụ. Và vòng tròn giữ trời sẽ tiếp nối, bền bỉ như mạch sống của Tổ quốc giữa trời cao.

Bầu trời Tổ quốc không chỉ được bảo vệ bằng khí tài, kỹ thuật hiện đại mà còn bằng trái tim thầm lặng và ý chí bền bỉ của những con người đã chọn sống vì nó. Không cần ồn ào, không cần vinh danh, họ giữ trời như một lẽ sống - kiên định giữa mọi chuyển động của thời cuộc.

^{Nhóm thực hiện:}

^{Nội dung: Trần Phương Anh, Hoàng Hiền}

^{Biên tập: Thu Nga, Trần Thị Phương Anh}

^{Thiết kế: PhươngNga, Cẩm Vân}

^{Hình ảnh và Quay phim: Minh Châu, Huyền Nhung}

^{Cố vấn: Nguyễn Văn Hào}