Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhấn mạnh: “Trong lịch sử phát triển hàng nghìn năm của Dân tộc, văn hóa, văn học, nghệ thuật Việt Nam đã hun đúc nên một truyền thống sâu sắc và độc đáo. Đó là nền văn hóa, văn học, nghệ thuật yêu nước và nhân văn, gắn bó máu thịt với Nhân dân và Dân tộc, trở thành nguồn sức mạnh nội sinh to lớn, góp phần rất quan trọng vào sự nghiệp dựng nước, giữ nước và phát triển đất nước…”. Quả thực, trong suốt thế kỷ 20, văn học nghệ thuật đã trở thành một phần không thể thiếu của đời sống tinh thần dân tộc, góp phần vào những thắng lợi lịch sử và sự phát triển của đất nước trong thời kỳ đổi mới.

Trong nhiều thập kỷ, giới văn nghệ sĩ Việt Nam đã luôn sát cánh cùng nhân dân, tạo nên một di sản văn học nghệ thuật phong phú. Nếu văn học trung đại chủ yếu miêu tả những đoàn binh mang sức mạnh và vẻ đẹp của dân tộc, không khắc họa cụ thể hình tượng người lính, thì đến thời kỳ cách mạng, khi văn học phát triển dưới sự lãnh đạo của Đảng, chiến tranh và người lính đã trở thành đề tài chính, ghi dấu những thành tựu đáng kể, giúp văn học hoàn thành sứ mệnh của mình.

Đặc biệt, nhiều tên tuổi lớn đã hòa mình cùng dòng chảy cách mạng, tham gia vào hai cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, viết nên những tác phẩm bất hủ trong giai đoạn lịch sử đầy biến động.

Sự ra đời của hàng loạt bài thơ do chính những người lính cầm súng sáng tác đã gây tiếng vang lớn trong lòng độc giả. Tiêu biểu như “Đồng chí” của Chính Hữu, “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi, “Tây Tiến” của Quang Dũng, “Đêm nay Bác không ngủ” của Minh Huệ, tập thơ “Việt Bắc” của Tố Hữu...

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, văn học Việt Nam đón nhận một lực lượng hùng hậu các nhà văn, nhà thơ trẻ từ cả hai miền Nam Bắc. Tại miền Nam, thơ ca của các tác giả như Giang Nam, Thanh Hải, Lê Anh Xuân, Thu Bồn… được đông đảo công chúng yêu thích. Ở miền Bắc, nhiều giọng thơ mới mẻ xuất hiện như Nguyễn Mỹ, Xuân Quỳnh, Vũ Quần Phương, Phan Thị Thanh Nhàn… góp phần đưa thơ ca kháng chiến lên một tầm cao mới.

Ngoài ra, các loại hình nghệ thuật khác như âm nhạc, điện ảnh, mỹ thuật… cũng ghi dấu ấn sâu sắc với nhiều tác phẩm nổi tiếng về lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng. Giới văn nghệ sĩ đã thực sự hóa thân thành những chiến sĩ trên mặt trận văn hóa, luôn sát cánh cùng dân tộc, kịp thời phản ánh những chiến công vang dội. Chính nhờ đó, kho tàng văn học nghệ thuật nước nhà đã được làm giàu thêm bởi vô số tác phẩm có giá trị.

Khi những nhà văn từng trực tiếp trải qua các cuộc kháng chiến và chiến tranh biên giới dần lui về hậu trường, nhiều người từng lo ngại về nguy cơ “đứt gãy” trong mạch nguồn văn học cách mạng và lực lượng vũ trang. Tuy nhiên, thực tế sáng tác đã chứng minh ngược lại: đề tài chiến tranh cách mạng và người lính không chỉ tiếp tục duy trì sức sống mãnh liệt mà còn thu hút sự quan tâm của đông đảo những cây bút trẻ sinh ra và trưởng thành trong thời bình.

Thế hệ nhà văn 7X-9X, dù không có trải nghiệm cá nhân về chiến tranh nhưng họ đều đã mang đến một một góc nhìn mới mẻ và sâu sắc cho đề tài cách mạng. Thay vì dừng lại ở việc tái hiện các trận đánh khốc liệt hay xây dựng nhân vật theo khuôn mẫu truyền thống, họ chọn khám phá những khía cạnh tinh tế, những nỗi niềm sâu lắng từ vị thế của người quan sát. Qua đó, chiến tranh không chỉ là những thước phim oanh liệt mà còn là những câu hỏi lớn về ý nghĩa của hy sinh, mất mát và giá trị hòa bình. Luồng gió mới mà thế hệ nhà văn này mang lại đã góp phần khẳng định sức hấp dẫn lâu dài của đề tài chiến tranh cách mạng, đồng thời tạo nên sự kết nối xuyên thế hệ trong dòng chảy văn học dân tộc.

Minh chứng rõ ràng là sự xuất hiện của vô vàn tác phẩm từ các cây bút trẻ, bao gồm Nguyễn Đình Tú, Đỗ Bích Thúy, Đỗ Tiến Thụy, Nguyễn Thế Hùng, Nguyễn Mạnh Hùng, Phùng Văn Khai, Phùng Kim Trọng, Minh Moon…