Giữa bãi triều Quan Lạn giữ nghề sá sùng trăm năm
Chiều muộn trên bãi cát trắng ở xã Quan Lạn (huyện Vân Đồn, Quảng Ninh), khi thủy triều vừa rút, những dáng người lom khom lại bắt đầu một ngày làm việc. Tay cầm chiếc mai nhỏ, giỏ đeo bên hông, họ kiên nhẫn lần tìm dấu vết của loài sinh vật bé nhỏ nhưng quý giá – sá sùng, “vàng ròng” của biển cả.
Sá sùng, hay còn gọi là sa sùng, sống trong lớp cát ẩm ở vùng triều. Thân mềm, nâu đỏ, dài chừng hai mươi phân, loài hải sản này từ lâu đã nổi tiếng là đặc sản cao cấp của Quảng Ninh. Trước kia, sá sùng từng là món tiến vua, ngày nay được dùng trong nhiều món ăn từ nước dùng phở, món xào, nướng cho đến làm thuốc Đông y. Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, đặc biệt là nền cát mịn và nước trong, Quan Lạn trở thành vùng có sá sùng thơm ngon nhất cả nước.
Bà Vũ Thị Sáu, người gắn bó với nghề gần bốn chục năm, cho biết: “Chỉ cần nhìn dấu cát là tôi biết dưới đó có sá sùng hay không. Mỗi con nước rút lại là một lần ra khơi trên bãi.” Nghề này phụ thuộc hoàn toàn vào thủy triều và thời tiết, khi nước rút, cả làng lại đổ ra biển.
Đào sá sùng đòi hỏi sự tinh tế và sức lực. Chỉ cần đào sai vài phân là con sá sùng có thể bị đứt hoặc chui sâu hơn. Người thợ phải nhanh, khéo và am hiểu quy luật gió nước. “Nghề này không có trường lớp nào dạy. Tất cả đều do kinh nghiệm cha ông truyền lại,” bà Sáu nói.
Mỗi buổi chiều, từ ba giờ đến khi trời nhá nhem, một người thợ giỏi có thể thu được 3-4 kg sá sùng tươi. Nhưng cũng có những hôm trở về chỉ với vài lạng trong giỏ.
Sau khi thu hoạch, sá sùng được rửa sạch, lộn ruột bằng một chiếc đũa nhỏ. Đây cũng là công đoạn khó nhất, chỉ người thạo nghề mới làm được. Tiếp đó, chúng được chần sơ, rồi phơi khô trên than hoa trong 4-5 giờ. “Sá sùng không phơi nắng được, vì sẽ teo và mất vị. Phơi bằng than hoa mới giữ được mùi thơm đặc trưng,” bà Sáu chia sẻ. Mười ký sá sùng tươi chỉ cho ra chừng một ký sá sùng khô - thứ đặc sản được xem là niềm tự hào của người dân đảo.
Theo chị Hoàng Thị Xuân Điểm, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã Quan Lạn, nghề sá sùng là kế sinh nhai chính của hàng trăm hộ dân. Hiện toàn xã có khoảng 500 lao động tham gia khai thác và sơ chế, chủ yếu là phụ nữ. Mỗi tháng, sản lượng sá sùng khô đạt gần 2 tấn, với giá bán 4-6 triệu đồng/kg, mang lại thu nhập ổn định 7-10 triệu đồng/người/tháng.
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, nghề khai thác sá sùng còn góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa vùng biển. Mỗi mùa nước rút, người Quan Lạn lại nối tiếp nhau ra bãi - như một nhịp điệu quen thuộc gắn bó với đời sống và tâm hồn của họ.
Trải qua bao thế hệ, giữa biển trời mênh mông, tiếng cười nói rộn rã trên bãi cát vẫn vang lên, là minh chứng cho sức sống bền bỉ của nghề truyền thống nơi đảo xa.